Facebook onder vuur: de klokkenluider, de beschuldigingen en de betekenis
Voor het eerst lijken er documenten te zijn die de beschuldigingen ondersteunen dat Facebook en Instagram zwaar tekortschieten in de aanpak van misinformatie en haatzaaien. Een oud-medewerker van het bedrijf is opgestaan als klokkenluider en claimt dat Facebook winst belangrijker vindt dan veiligheid.
Het is een explosief verhaal voor een bedrijf dat al jaren onder vuur ligt. Facebook benadrukt in een reactie dat het zich constant inzet om ongewenste content tegen te gaan.
De 37-jarige Amerikaanse Frances Haugen verzamelde tienduizenden pagina's die haar beschuldigingen moeten ondersteunen. Vannacht deed ze voor het eerst haar verhaal in het tv-programma 60 Minutes en in The Wall Street Journal. Wie is zij, wat zijn haar beschuldigingen en wat is de betekenis hiervan?
De klokkenluider: Frances Haugen
Haugen werkt al jaren voor Amerikaanse techbedrijven. Voordat ze in 2019 aan de slag ging bij Facebook, was ze werkzaam voor onder meer Google en Pinterest. Ze is van oorsprong datawetenschapper. Naar eigen zeggen wilde ze aan de slag bij de techgigant om politieke misinformatie aan te pakken. Ze was mede gemotiveerd doordat iemand die haar dierbaar het contact verbrak door complottheorieën.
Binnen Facebook werkte ze in een team dat zich focuste op problemen rond verkiezingen wereldwijd. Ze zag, naar eigen zeggen, "keer op keer" belangenverstrengeling tussen "wat goed was voor het publiek en wat goed was voor Facebook". Daarbij koos het bedrijf in haar ogen steeds voor meer geld verdienen. De situatie bij Facebook noemt ze "substantieel erger" dan wat ze elders heeft gezien.
Ze wijst er ook op dat Facebook noodmaatregelen, bedoeld om misinformatie rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen te dempen, na de verkiezingen had uitgezet. Vervolgens werd begin januari, twee maanden na de verkiezingen, het Capitool in Washington bestormd, terwijl de maatregelen juist bedoeld waren om zoiets te voorkomen. Ze was verbijsterd toen Facebook de eigen rol volgens haar bagatelliseerde.
De beschuldigingen: Facebook misleidt investeerders en publiek
De documenten die Haugen heeft overhandigd bij de Amerikaanse beurswaakhond SEC (Securities and Exchange Commission) gingen gepaard met minimaal acht klachten. Bij de SEC heeft ze ook om klokkenluidersbescherming gevraagd.
Ook leden van het Congres hebben de documenten ontvangen, evenals een journalist van The Wall Street Journal. De krant publiceerde er de afgelopen tijd al over. Morgen getuigt ze voor het Amerikaanse Congres.
In de aanklachten staat volgens 60 Minutes onder meer dat Facebooks eigen onderzoek blijkt dat het platform haatzaaien, misinformatie en politieke onrust versterkt en dat het bedrijf hierover zwijgt. Een van de klachten gaat in op het verhaal dat Facebook-dochter Instagram negatieve effecten heeft op tienermeiden.
In dit fragment gaat Haugen uitgebreider in op de negatieve effecten van Instagram:
Tegen het tv-programma zegt een van haar advocaten dat Facebook als beursgenoteerd bedrijf verplicht is om de waarheid te spreken tegenover investeerders en dat het geen materiaal mag achterhouden. Dat is hier dus niet gebeurd, volgens Haugen en haar advocaten.
De betekenis: nog meer problemen voor Facebook
Dit betekent potentieel een nieuw schandaal voor Facebook. Daar heeft het bedrijf inmiddels ruime ervaring mee. Tot nu toe ging Facebook altijd door het stof - het zei zo vaak als het kon sorry - en beloofde verbetering. Het bedrijf bleef ondanks alles een geldmachine. Neem afgelopen jaar: de winst kwam uit op omgerekend 25 miljard euro.
De vraag is of en hoe het dit keer anders zal gaan. De eerste tekenen dat het socialemediabedrijf het anders aanvliegt zijn er al. Zo worden de topmensen Mark Zuckerberg en Sheryl Sandberg vakkundig afgeschermd. Zuckerberg was gisteren aan het zeilen.
Ook een journalist van The New York Times valt het op dat Zuckerberg nog niks heeft gezegd:
Daarnaast verstuurde Nick Clegg, Facebooks toplobbyist, afgelopen vrijdag een memo naar het hele bedrijf. Hij waarschuwt de medewerkers voor wat komen gaat en motiveert ze om door te gaan. Alles wijst erop dat het bedrijf van plan is stevig van zich af te bijten.
De ogen zijn nu gericht op de Amerikaans beurswaakhond SEC en het Amerikaanse Congres: wat doen zij met alle informatie?
Haugen zelf hoopt op twee dingen. Allereerst meer transparantie, zodat deskundigen van buiten een beter beeld hebben hoe het er bij Facebook aan toegaat. Daarnaast vindt ze dat het systeem van Facebook, dat voorkeur geeft aan zaken als misinformatie en haatzaaien, moet worden beperkt.
