RIVM: 'Of 1,5 meter loslaten veilig kan, zal moeten blijken'
De coronacijfers zijn al een tijd stabiel, de vaccinatiegraad blijft lichtjes stijgen en vandaag vervalt na anderhalf jaar coronapandemie de anderhalvemeterafstandsregel in Nederland.
Tegelijkertijd gaat een nieuwe maatregel in die voor delen van de bevolking verzwarend werkt: in onder meer de horeca, theaters en bioscopen moet voortaan een coronatoegangsbewijs worden getoond. Mensen zonder vaccinatie of herstelbewijs moeten zich daarvoor eerst laten testen.
Over de nieuwe maatregelen en over welke problemen de griep deze winter kan geven, sprak de NOS met Jaap van Dissel, directeur van het Centrum voor Infectieziektenbestrijding (CIb) en hoofdmodelleur Jacco Wallinga, beiden van het RIVM.
De anderhalve meter was lang een basismaatregel om overdracht van het virus te beperken. Het virus is nog niet weg, waarom adviseerde u dan aan het kabinet dat de regel eraf kan?
Jaap van Dissel: "Het past een beetje bij de fase. We hebben steeds aangegeven dat de uiteindelijke oplossing toch vaccineren was. Nu zijn we op een punt dat iedereen die gevaccineerd wilde worden, dat ook is. Op gegeven moment zul je dan verdere stappen moeten nemen."
"We hebben gezegd dat als de anderhalve meter wordt losgelaten, we dat veilig kunnen doen als het coronatoegangsbewijs wordt toegepast. Want als je de afstand loslaat zullen er altijd meer contacten zijn en mag je verwachten dat er een toename in de besmettingen zal zijn. Bij gelegenheden waar een hoog risico op overdracht is, probeer je die met het toegangsbewijs te beperken."
In het Verenigd Koninkrijk hebben ze geen coronapas en je ziet daar de ziekenhuisopnames alsnog niet sterk toenemen, hoe is dat dan te verklaren?
Van Dissel: "Een paar landen doen het net wat anders. Engeland en Denemarken zijn denk ik voorbeelden. In die landen ligt de vaccinatiegraad gewoon hoger, ik denk dat dat uitmaakt. En er zit toch ook een verschil in karakter en context per land, waardoor het ene land besluit het met de pas te doen en de ander besluit om het zonder te proberen."
Het OMT wees in het advies op het belang van een goede controle en handhaving bij de coronapas. Tegelijk bleek deze week dat mensen die op frauduleuze wijze een QR-code hebben verkregen die kunnen houden. Is het dan wel voldoende veilig?
Van Dissel: "Je hebt natuurlijk altijd uitzonderingen, dus daar moet je de regels niet op maken. Er zal altijd een kleine groep zijn die er niet aan voldoet en toch zo'n testbewijs krijgt. Dat is natuurlijk niet wat je beoogt. Je gaat er toch van uit dat iedereen daar met goede wil in staat."
"Er zijn een heleboel dingen wel geregeld. Er is geleerd van de periode rond de discotheken en ja, uiteindelijk moet het zich in de praktijk bewijzen. En in ieder geval heb ik er vertrouwen in dat het voldoende op orde is om te kijken hoe het gaat."
En de anderhalve meter eraf, kan dat nu veilig?
Van Dissel: "Nou weet je, het zal moeten blijken, maar het is toch een stap die Nederland niet als enige neemt. Er zijn natuurlijk veel meer Europese landen die hier momenteel mee experimenteren. En het is natuurlijk zo dat het eraf gaat als regel, maar het advies blijft, en wij blijven nauwkeurig volgen wat de gevolgen ervan zijn."
Vorig jaar rond deze tijd begon de tweede golf in Nederland. Ook dit najaar verwacht het OMT weer een "aanzienlijke" coronagolf. De onzekerheid over de hoogte ervan is groot en hangt mede af van welke maatregelen er nog blijven bestaan, hoeveel mensen zich alsnog laten vaccineren en het seizoenseffect. Daar komt mogelijk nog een uitdaging bij. Virologen vrezen namelijk voor een stevige influenza-epidemie, oftewel een griepgolf.
Hoe spannend is een winter met zowel een corona- als een griepgolf?
Van Dissel: "We weten dat na een heel rustig griepjaar, zoals afgelopen jaar, de kans bestaat dat het griepseizoen tot 60 procent heftiger is dan gemiddeld. De zorg is momenteel al overbelast, moet nog veel inhalen en zorgmedewerkers zijn natuurlijk zelf ook vatbaar voor de griep. Als daar dan nog een belangrijke druk op de zorg bij komt, dan heb je opnieuw een heleboel ongunstige situaties tegelijkertijd. Dat is wat een beetje zorgen baart."
"Het betekent dat we ook bij de griep willen investeren in vaccineren. Gelukkig hebben we ook meer vaccins beschikbaar voor in ieder geval de kwetsbare groepen. We hopen dat ook veel zorgmedewerkers zich laten vaccineren, maar dat laatste is nog een punt van onzekerheid."
Zou een griepgolf ook tot landelijke maatregelen kunnen leiden?
Van Dissel: "Bij griep hebben we momenteel meer mogelijkheden in handen dan bij covid-19. We kunnen griep immers met antivirale middelen behandelen. De griep speelt over het algemeen pas na Kerstmis. Wat je nu ziet is dat gemiddeld de aantallen covid-19-gevallen dalende zijn. Maar als er toch een te grote druk op de zorgketen ontstaat, zou het kunnen zijn dat het OMT adviseert om bepaalde maatregelen die we nu loslaten, toch weer tijdelijk aan te nemen."
Zoals de anderhalve meter herinvoeren?
Van Dissel: "Dat vind ik speculatief."
Zo'n 1,8 miljoen mensen zijn nu nog niet beschermd tegen het coronavirus, omdat ze het virus nog niet hebben doorgemaakt of omdat ze nog niet gevaccineerd zijn. Zij gaan het virus vroeg of laat krijgen. Is al preciezer te zeggen wanneer dit gebeurt?
Jacco Wallinga: "Het hangt er heel erg van af hoe de komende tijd zich ontwikkelt. Stel dat we nu een situatie krijgen die we eind juni, begin juli hebben gezien en er ineens een fors aantal mensen besmet wordt. Dan komt er een grote golf aan besmettingen die kan leiden tot extra drukte op de IC. Dat zorgt er wel voor dat we aan het eind van de rit minder vatbaar zijn. Je kunt er wel van uitgaan dat mensen die vatbaar zijn, het vroeg of laat gaan krijgen."
De inschattingen van het RIVM zijn dat 5 tot 9 procent van de 12-plussers zich niet zal laten vaccineren. Welke belasting voor de zorg kunnen zij nog geven?
Wallinga: "Veel van degenen die zich niet willen laten vaccineren, hebben misschien al een infectie doorgemaakt en zijn op die manier nu al immuun. En anders zal het ook zo zijn dat zij in de loop van de tijd geïnfecteerd zullen raken. Dan zijn ze ook immuun. Dus op den duur zal het effect dat die groep heeft steeds kleiner worden. Het is wel heel belangrijk om te weten of deze mensen zijn geclusterd of dat ze tussen allerlei gevaccineerden in zitten. Dat maakt heel veel uit bij een golf."
Tot slot: veel jongeren zijn besmet geweest, komen door een corona-infectie niet snel in het ziekenhuis terecht en veel ouders en grootouders zijn inmiddels gevaccineerd. Begrijpt u dan dat een deel van de jongeren zich afvraagt: waarom moet ik mij nog laten vaccineren?
Van Dissel: "Ik denk niet dat het zozeer om ons begrip gaat, maar het gaat erom wat het beste advies zou zijn voor heel Nederland. Alle factoren die jij noemt zijn juist, tegelijk leert de praktijk dat van alle gevaccineerden er een aantal toch ziek kan worden van het virus, want vaccinatie beschermt niet 100 procent. Het gaat dus niet alleen om het persoonlijk belang, maar ook om wat we gezamenlijk, als samenleving willen bereiken, ook voor de kwetsbaren. Het is uiteindelijk dan toch het beste dat we de vaccinatiegraad zo hoog mogelijk krijgen."
