'Brieflezend meisje' van Vermeer radicaal gerestaureerd: Cupido komt tevoorschijn

In Dresden is vandaag het gerestaureerde schilderij Brieflezend meisje bij het venster van Johannes Vermeer (1632-1675) aan het publiek getoond. Vier jaar na het begin van de restauratie is de overgeschilderde Cupido op de muur achter het meisje volledig te zien. Ook zijn de kleuren nu helderder.

Dat de god van de liefde onder een laag verf was verdwenen, was al sinds 1979 bekend, toen van het doek een röntgenopname werd gemaakt. Bij de restauratie ontdekte het museum dat Vermeer Cupido niet zelf heeft overschilderd; de verflaag is na zijn dood aangebracht. Daarom werd ervoor gekozen de restauratie radicaal aan te pakken.

Kijk hier naar het verloop van de restauratie:

De verflaag over Cupido was nog geen millimeter dik. Het is onder een microscoop met uiterst klein mesje voorzichtig verwijderd. Heel langzaam kwamen de god, de boog, de pijlen en twee maskers tevoorschijn. Hij symboliseert dat trouw en eerlijkheid het kenmerk van ware liefde zijn, zegt museumdirecteur Stephan Koja. Het Brieflezend meisje bij het venster is eigendom van zijn museum.

Een zeldzaam oeuvre

De gerestaureerde versie is de grote trekpleister van de Vermeer-tentoonstelling die hier tot 2 januari te zien is. Het schilderij hangt daar temidden van negen andere Vermeers en werken van 48 andere Hollandse meesters.

Het gebeurt niet vaak dat er zoveel werken van Vermeer naast elkaar te zien zijn. De kunstenaar geldt als een van de belangrijkste Nederlandse grootmeesters, maar er zijn slechts 35 van zijn schilderijen bewaard gebleven. Ter vergelijking: van Rembrandt zijn er ruim 300 schilderijen bij deskundigen bekend. De verklaring hiervoor zou Vermeers gedetailleerde en nauwkeurige manier van werken zijn, waardoor hij maar enkele schilderijen per jaar maakte.

De schilderijen van Vermeer zijn opgenomen in de collecties van musea in Europa en de Verenigde Staten. Nu hebben een paar daarvan hun bezit uitgeleend aan het museum in Dresden. Ook het Rijksmuseum in Amsterdam heeft bij hoge uitzondering twee van de vier Vermeers uit de collectie naar de Duitse stad gestuurd: Het Straatje en De Liefdesbrief.

Alledaagse bezigheden

De tentoonstelling in Dresden is van groot wetenschappelijk belang, zegt Pieter Roelofs, hoofd schilderijen van het Rijksmuseum. "Bij de restauratie van Brieflezend meisje bij het venster zijn nieuwe details over Vermeer naar voren gekomen," zegt hij. "Door de ontdekking van Cupido kijken we met andere ogen naar het figuur op het schilderij. Het wordt veel meer een meisje dat liefdesbrieven leest. Dat laat zien dat Vermeer nog meer een verhalenverteller is dan wij altijd gedacht hadden."

Ook is door de restauratie meer bekend geworden over de werkwijze van de schilder. "Vermeers werken zien er perfect uit. Maar nu is goed te zien welke denkstappen hij maakte in zijn proces. Door de penseelstreken die tevoorschijn zijn gekomen, kunnen we zien dat hij doorgaat met denken tot het laatste oppervlak dat wij zien."

Nog steeds herkenbaar

Hoewel Vermeers resterende oeuvre relatief klein is, is zijn werk wereldwijd bekend. Dat heeft volgens Roelofs te maken met de alledaagse taferelen in de schilderijen. "Die zijn voor ons nog steeds herkenbaar: iemand die een brief leest of schrijft, een drinkend stel in een huiskamer of een meisje in de keuken. Zijn verhalen gaan eigenlijk nog altijd over kleine bezigheden van nu."

Demissionair premier Rutte en bondskanselier Merkel openen vanavond de tentoonstelling. Het is vermoedelijk de laatste keer dat Rutte Merkel in de functie van regeringsleider ontmoet. Zondag 26 september zijn er in Duitsland Bondsdagverkiezingen. Merkel is daarbij geen kandidaat en stapt uit de politiek.