Oproep tot oplossing oorlog Ethiopië: 'Land kan zich geen verdere verwoesting veroorloven'

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Bijna zestig Afrikaanse academici roepen in een open brief op tot een politieke oplossing voor het conflict in het noorden van Ethiopië. Daar woedt al bijna tien maanden een burgeroorlog. Die begon als een conflict tussen de machthebbers in de deelstaat Tigray en de nationale regering in Addis Abeba, maar inmiddels wordt ook buiten Tigray gevochten.

"Ethiopië kan zich geen verdere verwoesting veroorloven", schrijven de academici in een oproep op de website African Arguments. Ze zijn bang dat het conflict zich steeds verder uitbreidt. De oproep is onder meer ondertekend door professoren en andere academici uit Ethiopië, Tsjaad, Kenia, Zuid-Afrika en Sierra Leone.

De ondertekenaars scharen zich achter de bemiddeling door de Afrikaanse Unie. De Unie wees deze week de voormalige president van Nigeria, Olusegun Obasanjo, aan als speciale gezant voor de Hoorn van Afrika, de regio waar ook Ethiopië toe behoort.

De Unie stuurde vorig jaar ook al een delegatie naar Ethiopië, maar dat haalde niets uit. De premier van Ethiopië, Abiy Ahmed, heeft vanaf het begin duidelijk gemaakt dat hij het conflict ziet als interne aangelegenheid. Inmiddels is het gebied waar gevochten wordt alleen maar groter geworden.

En veel Ethiopiërs zijn al naar buurland Sudan gevlucht:

Het conflict heeft zijn wortels in 2018. De politieke partij van Tigray, de TPLF, domineerde bijna dertig jaar lang met zeer harde hand de politiek in Ethiopië totdat ze in 2018 aan de kant werden geschoven en Abiy Ahmed premier werd. De TPLF trok zich in Tigray terug en de spanningen tussen de TPLF en de centrale regering liepen op. Het escaleerde toen de TPLF in november 2020 een Ethiopische legerbasis aanviel in Tigray.

Sindsdien woedt er een oorlog met aan de ene kant de rebellen van de TPLF, ook wel de Tigrese Defensiestrijdkrachten (TDF) genoemd, en aan de andere kant het Ethiopische federale leger, gesteund door troepen uit het buurland Eritrea en milities uit de naburige regio Amhara.

Mensenrechtenschendingen

Sinds het begin gaat de oorlog gepaard met grove mensenrechtenschendingen door alle partijen. Er zijn talloze getuigenissen van Ethiopische en met name Eritrese troepen die plunderend, moordend en verkrachtend door Tigray zijn getrokken en burgerslachtoffers hebben gemaakt.

Eind juni was er een grote omwenteling in het conflict toen de TPLF het grootste deel van Tigray terugnam. De Ethiopische regering kondigde eenzijdig een staakt-het-vuren af. De TDF-strijders zetten hun opmars voort en trokken de naburige regio's Afar en Amhara in.

Een politieke oplossing is nog ver weg. Een belangrijk struikelblok is dat Amhaarse milities nog steeds controle hebben over een deel van het westen van Tigray. Dat stuk wil de TPLF terug. Maar de Amharen zeggen dat de TPLF het land lang geleden van Amhara heeft afgepakt. Ze zullen niet zomaar gewonnen geven.

De humanitaire crisis is enorm. 5,2 miljoen mensen hebben hulp nodig en er heerst op grote schaal honger. Die hulp is er maar mondjesmaat. De Verenigde Naties en internationale hulporganisaties menen dat de Ethiopische regering de toegang tot Tigray bewust blokkeert en voedsel inzet als wapen.

De Ethiopische regering ontkent de blokkade. Het zou juist de TPLF zijn die toegang onmogelijk maakt omdat ze nu buiten de grenzen van Tigray vechten. De TPLF zegt dat ze haar opmars voortzetten om voor humanitaire toegang te zorgen.

De oorlog in Tigray is vol van propaganda, beschuldigingen en ontkenningen. De Ethiopische regering meent dat de internationale gemeenschap te veel op de hand is van de TPLF, die door de regering als terroristische organisatie wordt beschouwd. Want hoewel de TPLF in Tigray als bevrijders worden gezien, zijn veel andere Ethiopiërs hun wreedheden van toen ze heel het land regeerden nog niet vergeten.

Correspondent Elles van Gelder mocht in juni Tigray in, samen met haar cameraman Sven Torfinn. In deze video voor Nieuwsuur zie je hoe ver ze komen én zie je hoe de strijd in het gebied escaleerde:

Internationale media tekenden de afgelopen weken getuigenissen op van burgers in de Amhara-regio over aanvallen en plunderingen door de TPLF-rebellen die uit zouden zijn op wraak. En ook in de regio Afar zeggen burgers doelwit te zijn van de strijders en spreken ze van burgerdoden. De TPLF ontkent.

Aan de andere kant zegt mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch dat de Ethiopische autoriteiten sinds de ommezwaai in de oorlog, eind juni, Tigreërs in de hoofdstad willekeurig heeft vastgezet.

De academici die op African Arguments een oproep plaatsten, spreken van een vicieuze cirkel van geweld. De vraag is nu of de TPLF de opmars door wil zetten en door kan zetten. De regering begon eind juli met het rekruteren van nieuwe soldaten. En deze week luidde de VS en de EU de noodklok over nieuwe Eritrese troepen in het noorden van Tigray. Daarmee lijkt de gehoopte politieke oplossing van de Afrikaanse academici heel ver weg.