Gevluchte Wit-Russen jaar na verkiezingen strijdbaar: 'We mogen niet opgeven'

• Kysia Hekster

  Correspondent Europese Unie

Honderden Wit-Russen in Litouwen hebben stilgestaan bij de omstreden presidentsverkiezingen in hun thuisland, vandaag een jaar geleden. Aleksandr Loekasjenko riep zichzelf uit tot winnaar, ten koste van oppositiekandidaat Svetlana Tichanovskaja. Honderdduizenden aanhangers van Tichanovskaja gingen daarna wekenlang de straat op, met zware repressie van de autoriteiten tot gevolg. Duizenden Wit-Russen vluchtten het land uit.

Sinds 9 augustus vorig jaar is er veel gebeurd in en rond Wit-Rusland, héél veel. Een tijdlijn:

Een van de gevluchte Wit-Russen is Jana Tsjernjavskaja. Ze stikt geconcentreerd de laatste naden van haar wit-rood-witte vlag vast met haar naaimachine. Het zijn de kleuren van de oppositie in Wit-Rusland. Ze kwam vorig jaar november aan in de Litouwse hoofdstad Vilnius, nadat ze meegedaan had aan de protesten tegen Loekasjenko.

"Ik heb een kind", zegt ze. "Ik ken de verhalen over kinderen die weggehaald worden bij hun ouders en in kindertehuizen gestopt worden. Ik zou het mezelf nooit vergeven als ik in de gevangenis zou zitten en niets kon doen. Twee jaar lang, of vijf. Dat mijn kind zou moeten opgroeien zonder moeder. Mensen om me heen zeiden: je bent meer van nut in vrijheid dan in de gevangenis. En daarom ben ik weggegaan."

Tot vorig jaar kon ze helemaal niet naaien. Haar grootmoeder leerde haar hoe ze de vlag van de oppositie kon maken na het uitbreken van de protesten in augustus. Jana's oma is een icoon in Wit-Rusland. Iedereen daar kent Nina Baginskaja, die op haar 73ste onverschrokken de autoriteiten trotseerde.

Jana Tsjernjavskaja weet zeker dat ze tevreden is over hoe zij haar grootmoeders werk in Litouwen voortzet. "Ze zegt het niet hardop, want ze praat niet vaak over haar gevoelens. Maar ik weet zeker dat ze heel trots is op wat ik hier doe".

'Leve Wit-Rusland!'

Tsjernjavskaja is een van de duizenden Wit-Russen die afgelopen jaar naar Litouwen vluchtten. Vanmiddag kwamen honderden van hen bij elkaar op een plein in Vilnius om stil te staan bij wat een jaar geleden begon. Zo'n bijeenkomst zou in Minsk of andere Wit-Russische steden onmogelijk zijn.

"Leve Wit-Rusland!", klinkt het. De sfeer is ingetogen. Velen staan stil bij hun familieleden in hun vaderland die nog altijd onder de repressie van Loekasjenko leven. De massale protesten na de verkiezingen van vorig jaar sloeg hij ongekend hard neer. Tienduizenden werden gearresteerd, honderden zitten nog altijd vast. Er kwamen meer dan duizend getuigenissen van marteling in de gevangenis.

Ook Svetlana Tichanovskaja, volgens de betogers de echte winnaar van de presidentsverkiezingen, is naar het plein in Vilnius gekomen en probeert haar landgenoten moed in te spreken. Ook zij woont noodgedwongen in Litouwen. "We zullen blijven vechten zodat duizenden mensen die nu gevangen zitten naar huis kunnen, we mogen niet opgeven!"

Tsjernjavskaja is het eens met de oppositieleider in ballingschap. Ze is blij met de kansen die ze krijgt in Litouwen, maar mist haar familie, haar grootmoeder iedere dag. "Fysiek ben ik hier, maar mijn gedachten zijn daar, thuis. Zodra er iets verandert in Wit-Rusland pakken we onze spullen en gaan we terug naar huis. Wanneer dat zal zijn? Niemand die het weet, maar ik hoop snel."