Demonstraties in Europa tegen 'verkapte vaccinatieplicht', wat doet Nederland?

• Daan van den Enden

In Nederland komt geen vaccinatieplicht, zei demissionair minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge vandaag. Volgens de minister past zo'n plicht niet bij Nederland en zijn de vooruitzichten op een goede Nederlandse vaccinatiegraad gunstig.

De Jonge wilde geen vergelijking maken met Frankrijk, waar de laatste dagen massaal is geprotesteerd tegen een coronapaspoort; demonstranten zien dat als een verkapte vaccinatieplicht. In Denemarken maakte zo'n zelfde pas echter weinig protest los en Italië leidt de introductie tot gemor maar ook meer prikafspraken.

Hieronder een overzicht van Europese maatregelen, maar eerst kun je terugkijken wat De Jonge precies zei:

Denemarken (50,6 procent volledig gevaccineerd)

Denemarken voerde op 6 april van dit jaar al een coronapaspoort in. Volgens correspondent Scandinavië Dirk Evers was er geen noemenswaardige weerstand daartegen. "Denemarken is een klein, goed georganiseerd land, waar men voortdurend aan het hervormen is, dus nieuwe ideeën worden snel geaccepteerd."

Daarnaast hangt de invoering van het paspoort samen met een grootschalig testbeleid, zegt Evers. "Je kan je overal gratis laten testen. Het systeem werkt alleen maar zo goed en wekt geen kritiek op dankzij het veelvuldige en gratis testen."

België (54,1 procent volledig gevaccineerd)

In België is vanaf 13 augustus een zogenoemde Covid Safe Ticket (CST) verplicht voor iedereen die een groot evenement met meer dan 1500 mensen wil bezoeken, vanaf 1 september geldt dat ook voor overdekte evenementen.

Volgens correspondent Sander Van Hoorn is er weinig discussie over de CST ontstaan. "De Belgische regering gaat weloverwogen te werk en kijkt goed naar wat er fout gaat in andere landen." Zo wil men voorkomen dat er gesjoemeld wordt met QR-codes, zoals in Nederland gebeurde met Testen voor Toegang.

Frankrijk (44,4 procent volledig gevaccineerd)

Vandaag werd in Frankrijk een coronawet goedgekeurd door de senaat, zij het iets afgezwakt. Ongeveer 160.000 demonstranten protesteerden zaterdag hiertegen. In de podcast Lang Verhaal Kort legt NOS op 3 uit waarom zo veel mensen de straat op gingen.

Maar volgens correspondent Frank Renout staan de meeste Fransen juist achter de plannen van Macron:

Duitsland (49,5 procent volledig gevaccineerd)

In Duitsland wordt er rekening mee gehouden dat gevaccineerden meer vrijheden krijgen dan niet-gevaccineerden, zei Helge Braun, de stafchef van bondskanselier Angela Merkel, in de krant Bild dit weekend.

Vandaag zei de Duitse minister van Justitie Christine Lambrecht juist dat verplichte vaccinatie uitgesloten is. Aan de andere kant zouden er wel testen kunnen komen, die tegen betaling moeten worden uitgevoerd, om druk uit te oefenen op mensen die zich niet willen laten vaccineren.

De woorden van Braun hebben dit weekend niet voor grote protesten in Duitsland gezorgd.

Italië (48,4 procent volledig gevaccineerd)

In Italië wordt vanaf 6 augustus een digitale 'Green Pass' gevraagd voor een bezoek aan horeca, evenementen en sportcentra. Het toegangsbewijs is alleen vereist als je naar binnen gaat, niet voor bijvoorbeeld een terras. Verder is het bewijs ook nodig in musea, bioscopen en zwembaden.

De pas leverde demonstraties op in Italië afgelopen weekend:

Volgens Italië-correspondent Angelo van Schaik is de weerstand tegen de vaccinaties en daarmee de Green Pass ongeveer net zo groot als in Nederland of Frankrijk. "Het is een kleine luidruchtige groep die zich, over het algemeen, politiek rechts bevindt."

Wat opvalt, is dat de vaccinatiebereidheid een grote impuls heeft gekregen door de invoering van de 'Green Pass'. "De toename van afspraken voor vaccinaties schiet omhoog, in sommige regio's naar 200 procent. In Lombardije ging het aantal afspraken van 28.000 op donderdag naar 49.000 op vrijdag en in de regio Lazio ineens naar 55.000."

Engeland (55,5 procent volledig gevaccineerd)

In Engeland is besloten dat vanaf eind september alleen nog mensen die volledig zijn gevaccineerd een nachtclub of andere drukke locatie binnen mogen, met een NHS Covid Pass. Een negatief testbewijs is dan niet meer voldoende. "De vaccinatiegraad onder jongeren is laag", zegt VK-correspondent Fleur Launspach. "Door vaccinaties verplicht te maken voor nachtclubs heb je ook een middel om jonge mensen over te halen."

Premier Boris Johnson wil dit pas doorvoeren in september, om alle jongeren ruim te tijd geven om een prik te halen. Toch is het nog niet helemaal zeker of dit kan, zegt Launspach. "Ook binnen de conservatieve partij is er weerstand, en Labour is tegen."

Afgelopen zaterdag werd er op Trafalgar Square in Londen geprotesteerd tegen - onder meer - de vaccinpaspoorten. De coronarestricties in Engeland zijn sinds 19 juli geschrapt.

En in Nederland?

In Nederland is een vaccinatieplicht dus niet aan de orde, zei De Jonge vandaag. Theo Boer, hoogleraar Ethiek van de gezondheidszorg, zegt eveneens dat het zaak is om mensen nergens toe te dwingen, ook niet met een coronapaspoort.

Volgens Boer is het niet uit te sluiten dat er misschien een enkele uitzondering gemaakt moet worden. "Bij mensen die werken in de zorg voor zeer kwetsbare patiënten bijvoorbeeld. Misschien moet je daar zeggen: hier moeten mensen een testbewijsplicht of vaccinatiebewijs overleggen, zolang dat nodig is."

Martin Buijsen, hoogleraar recht en gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit, denkt dat een vaccinatiebewijs niet primair bedoeld is om mensen tot vaccinatie te bewegen. "Maar een voorzienbaar neveneffect is het natuurlijk wel. Bijvoorbeeld doordat mensen toch een prik gaan halen om zich niet steeds te hoeven laten testen."

Overigens zegt Buijsen dat de invoering van een vaccinatieplicht juridisch geen probleem zou zijn. "Als aan bepaalde voorwaarden is voldaan, is verplichte vaccinatie niet in strijd met het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer, waar lichamelijke integriteit ook onder valt."

Toch denkt Buijsen dat het nooit zover zal komen. "Anders dan veel andere Europese landen kent Nederland helemaal geen traditie van verplichte vaccinatie. De invoering van een vaccinatieplicht krijgt men in Nederland politiek niet voor elkaar, is mijn inschatting. Ook al omdat het onnodig zal zijn."

De hoogleraar verwijst hierbij naar het Rijksvaccinatieprogramma, dat geheel vrijwillig is. "Dat heeft altijd geleid tot vaccinatiegraden van boven de 90 procent. Dat is hoog in vergelijking tot de vaccinatiegraad in andere landen. Ook in vergelijking met landen met een zogenoemde vaccinatieverplichting." Op dit moment is in Nederland 59% van de volwassenen volledig gevaccineerd.

In Amsterdam gingen afgelopen zaterdag duizenden mensen de straat op om te demonstreren tegen onder meer de coronamaatregelen. Sommigen droegen borden met teksten als 'Freedom for all' en 'Rage against vaccine':