Is een extra prik vanwege de deltavariant echt nodig?
Israël is er al mee begonnen en het Verenigd Koninkrijk volgt binnenkort ook: risicogroepen krijgen er een derde coronavaccinatie aangeboden. Dat gebeurt met het oog op de razendsnelle verspreiding van de deltavariant. In Israël is 60 procent van de bevolking volledig gevaccineerd, in het Verenigd Koninkrijk 53 procent.
Moet Nederland ook overwegen om een extra prik aan te bieden, een derde of - in het geval van het Janssenvaccin - een tweede? Ook hier is de deltavariant in recordtempo dominant geworden.
Deskundigen reageren terughoudend op het aanbieden van extra vaccinaties, zonder het voor de toekomst uit te sluiten.
Nu niet nodig
Immunoloog Dimitri Diavatopoulos van het Radboudumc vindt het op dit moment niet nodig om een extra vaccinatie aan te bieden. "Het is goed om nog eens te onderstrepen dat de coronavaccins niet zijn ontworpen om besmettingen te voorkomen. Ze zijn gemaakt en geregistreerd om ernstige ziekte en ziekenhuisopnames te voorkomen. En dat doen ze."
"Op dit moment zijn er geen aanwijzingen dat het virus door die beschermende werking van de vaccins heen breekt", zegt ook Marjolein van Egmond, hoogleraar immunologie van het Amsterdam UMC. "In de praktijk houden de vaccins het goed."
Diavatopoulos vindt dat "we ook niet aan overbescherming moeten doen. We moeten accepteren dat er infecties optreden, zolang de ziekenhuizen maar niet overlopen."
OMT-lid en hoofd virologie van het Erasmus MC Marion Koopmans valt haar collega's bij. "Vooralsnog zien we geen effect van de deltavariant op het optreden van ernstige ziekte. Maar zodra je dat wel constateert moet je serieus overwegen wel een extra vaccinatie aan te bieden."
Kwetsbaren
Het is nog niet duidelijk hoelang de vaccins blijven beschermen tegen ernstige ziekte, maar gaandeweg wordt dat wel minder. "Maar als de hoeveelheid antistoffen afneemt, dan houd je nog de afweer van de T- en B-cellen van je eigen afweersysteem over", zegt Diavatopoulos.
"Het gaat om de snelheid waarmee de bescherming door de vaccins terugloopt", voegt Koopmans toe. "Dat gaan we straks bij de verschillende leeftijdsgroepen zien. In het najaar krijgen we daar een eerste beeld van bij ouderen die als eersten gevaccineerd zijn. Dan zou je kunnen besluiten om risicogroepen een booster te geven, een extra vaccinatie dus."
Die extra vaccinatie zou dan aangeboden kunnen worden aan de mensen die ook een oproep krijgen voor de griepprik.
Minder ziekenhuisopnames
"Tot nu toe blijken Britse ouderen uitstekend beschermd door twee prikken met AstraZeneca", zegt Van Egmond. "Daar houden de vaccins voorlopig ook stand. Het overgrote deel van de ziekenhuisopnames betreft ongevaccineerden."
Als data uit Israël en het Verenigd Koninkrijk straks aantonen dat mensen baat hebben bij een extra vaccinatie, dan verandert dat de zaak. "Maar dan moeten we niet alleen een toename van antistoffen meten na die extra prik, maar ook een positief effect zien op het aantal ziekenhuisopnames", vindt Van Egmond.
Arme landen eerst
Koopmans vindt dat het vaccineren van zorgmedewerkers en hoogrisicogroepen in arme landen nu voorrang moet krijgen boven een extra vaccinatie hier. Maar ze realiseert zich dat het onwaarschijnlijk is dat regeringen daarin meegaan. "Het is overal toch een beetje: eigen volk eerst."
Van Egmond vindt de discussie over een extra prik een luxeprobleem. "Er zijn landen waar maar één procent van de bevolking gevaccineerd is. In Afrika is een grote groep mensen die niet gevaccineerd is en hiv heeft. Dat is bij uitstek een groep waarbinnen virusvarianten kunnen ontstaan die het immuunsysteem ontwijken en misschien hier de immuniteit verminderen", zegt ze.
"Als er in arme landen veel circulatie van het virus is, vooral onder mensen met een minder goed werkend afweersysteem, dan kan dat gemakkelijk leiden tot mutaties van het virus waarop we niet zitten te wachten", zegt ook Diavatopoulos.
Het beschermen van de bevolking in arme landen waar nog nauwelijks gevaccineerd wordt is dus ook in het belang van het welvarende Westen. "De Wereldgezondheidsorganisatie zegt dat ook al een hele tijd", zegt Van Egmond, "maar het is natuurlijk een belang op de lange termijn. We zouden echt solidair moeten zijn met Afrika."
