Niet alleen lof na Bezos' ruimtereis: 'Wetenschap schiet er niets mee op'

• Maartje Geels

  redacteur Online

De maand juli 2021 gaat voor de ruimtevaart de boeken in als historisch. Op 11 juli liet miljardair Richard Branson (CEO van Virgin Galactic) zich de ruimte inschieten en vandaag volgde Amazon-oprichter Jeff Bezos met zijn bedrijf Blue Origin. Staan de ruimtetrips van de miljardairs voor innovatie en hoop, zoals zij zelf beweren, of zijn hun raketreizen het toppunt van verspilling van brandstof en kapitaal?

Branson was er eerder bij en Bezos ging hoger, maar beide miljardairs maakten met hun vluchten zonder twijfel veel los. En dan is er nog Tesla-eigenaar Elon Musk, die met zijn bedrijf SpaceX-binnen enkele jaren rondvluchten langs de maan wil verkopen en Mars wil koloniseren.

Hun commerciële inspanningen zijn opmerkelijk; het domein van de ruimtevaart werd lange tijd uitsluitend gedomineerd door overheidsinstanties als ESA en NASA. Met de ruimtetrips van de ondernemers mengen nu ook commerciële partijen zich in de verkenning van de kosmos.

Zo verliep vanmiddag de ruimtevlucht van Bezos (en de Nederlander Oliver Daemen, die mee mocht):

Hoe vernieuwend ook, niet iedereen is daar positief over. Onder meer Greenpeace wijst op het vervuilende aspect van zulke ruimtereizen. Volgens de milieuorganisatie is de uitstoot van de ruimtereis van Bezos 278 keer zo groot als de gemiddelde uitstoot van een wereldburger in een heel jaar. "Dat is nog eens een egotrip!", twitterde de organisatie gisteren.

Hoeveel vervuiling de korte ruimtetrips precies veroorzaken, is lastig te zeggen. Maar volgens hoogleraar sterrenkunde Vincent Icke is de schatting van Greenpeace alleszins redelijk. Volgens hem staat onomstotelijk vast dat de ruimtereizen schadelijk zijn voor het milieu. "We spuiten regelrechte rotzooi de atmosfeer in", zegt Icke.

'Hoe meer raketten, hoe meer uitstoot'

Ook al duren de ruimtetrips niet lang - in het geval van Bezos zelfs maar enkele minuten - volgens sterrenkundige Lucas Ellerbroek is er wel degelijk sprake van veel uitstoot: "Je moet een veel hogere snelheid behalen dan bij een vliegtuig. Elke raket die je extra lanceert, levert vervuiling op." Volgens een wetenschapper van het University College London gaat het per lancering om ongeveer 200 tot 300 ton aan CO2.

De raketmotor van Blue Origin draait weliswaar op waterstof en vloeibaar zuurstof en stoot daarmee vooral waterdamp uit. Maar hoe schoon dat ook klinkt, de productie ervan gaat gepaard met veel CO2-uitstoot.

"Hoe meer raketten straks de lucht in gaan, hoe meer uitstoot er is", stelt Ellerbroek. "En dat in de tijd dat we op het belang hameren van elektrisch autorijden en minder vliegen." Zicht op een schoon alternatief is er volgens hem niet. "Partijen investeren daar te weinig in."

Dat geldt ook voor vervuiling in de ruimte zelf. Voor vervuiling in de ruimte en wie verantwoordelijk is voor het opruimen ervan, bestaan geen regels. "Het is een vrijplaats. Het bedrijf SpaceX van Musk lanceert tienduizenden satellieten voor de Starlink-constellatie, zonder dat er voldoende verantwoording is voor wie de rommel ervan opruimt."

En dan is er nog het wetenschappelijke aspect. Want wat leveren de bliksemtrips van miljardairs aan kennis op? Hoogleraar Icke is daar kort over: "Niets. Je kunt beter 80 kilo aan instrumenten de ruimte inschieten dan 80 kilo aan mens."

Icke is groot voorstander van ruimtemissies waarbij onderzoek wordt gedaan. "Mensen als André Kuipers hebben werk te doen daarboven. Maar als je met een pisboogje 100 kilometer boven het aardoppervlak gaat, schiet dat niet op", stelt de hoogleraar.

"Er is niets wat je daarboven doet wat we op aarde niet beter kunnen onderzoeken. Voor ons wetenschappers is het bedroevend dat de gigantische successen van de wetenschap worden misbruikt voor dit soort reclame."

Misselijkheid, hoofdpijn, botontkalking

Toch begrijpt sterrenkundige Ellerbroek wel waarom ruimtereizen nu zo in trek lijken bij de mensen die het kunnen betalen. "Ruimtereizen is futuristisch en dat is gaaf. Het is een frivoliteit in een tijd waarin nare dingen gebeuren, het is een vorm van escapisme."

Ook zwaartekrachtonderzoeker Jack van Loon van de Vrije Universiteit Amsterdam zegt dat de ruimte een enorme aantrekkingskracht heeft. Hij begrijpt daarom waarom mensen hoge bedragen neertellen voor een ruimtereis.

Maar tegelijkertijd wordt een belangrijk aspect over het hoofd gezien: de gezondheid. "Voor korte trips is het geen probleem, maar als we in de toekomst naar Mars gaan, zoals Elon Musk wil, zijn de gevolgen van gewichtloos zijn wel degelijk problematisch." Wie lange tijd gewichtloos is, kan last krijgen van bijvoorbeeld misselijkheid, hoofdpijn en ontkalking van de botten.

Grote zak geld

Van Loon: "Je krijgt ook nog te maken met een bak kosmische straling." Dat komt doordat je de magnetosfeer van de aarde verlaat, zodra je de ruimte in gaat. "De aarde heeft een magnetische schil om zich heen. Dat schild houdt op aarde die gevaarlijke straling tegen", legt Van Loon uit.

Hoogleraar Icke noemt het ruimtetoerisme al met al "een slecht idee". "Ik begrijp dat er commercie inzit, het is fascinerend om de aarde op afstand te zien", stelt hij. "Maar wat er straks gebeurt is dat mensen een grote zak geld neerleggen, 100 kilometer de lucht in worden geslingerd en weer naar beneden vallen. Investeer dat geld liever in dingen waar de aarde wat aan heeft."