Europese Commissie presenteert ambitieuze klimaatwetten: iedereen gaat het merken

• Aida Brands

  redacteur Brussel

De Europese Commissie presenteert vandaag onder leiding van klimaatcommissaris Frans Timmermans het allergrootste Europese wettenpakket ooit. Doel is dat de CO2-uitstoot in 2030 met 55 procent is teruggebracht. De vervuiler moet straks gaan betalen en dat gaan we allemaal merken. Als het pakket de eindstreep haalt, tenminste.

Het klimaatpakket bestaat uit een groot aantal wetten en telt 12.000 pagina's. Als het allemaal doorgaat, zal het de Europese economie en samenleving diepgaand veranderen. Het pakket biedt een Europees kader waarmee landen kunnen verduurzamen. Landen moeten daarnaast zelf ook beleid voeren om de gestelde klimaatdoelen te halen. Voor het nieuwe kabinet blijven er dus genoeg knopen over om door te hakken.

De komende jaren moet van Brussel veel meer duurzame energie worden opgewekt. In 2030 moet 40 procent van de opgewekte energie schoon zijn. Vanaf 2035 mogen er geen benzineauto's meer gemaakt worden. Om elektrisch rijden mogelijk te maken, moeten er van de Commissie miljoenen elektrische laadpalen bijkomen. "Deze tien jaar zal het erop aankomen of wij de klimaat- en biodiversiteitscrisis het hoofd kunnen bieden", zegt Frans Timmermans.

De grootste verandering is de uitbreiding van het emissiehandelssysteem. Nu moeten energiebedrijven en de zware industrie al betalen om CO2 uit te stoten. De Commissie stelt nu voor de komende jaren steeds minder CO2-uitstoot toe te staan. Door de prijs van emissierechten op te voeren worden bedrijven gemotiveerd hun CO2-uitstoot terug te brengen. Dit moet vanaf 2025 ook gaan gelden voor sectoren als het transport en de bouw.

Het zal duurder worden om huizen te bouwen en benzine- en dieselauto's te rijden en de gasrekening gaat omhoog. Hoe hoog de rekening wordt is niet duidelijk. Dat zal afhangen van hoeveel er in de toekomst betaald moet worden voor het uitstoten van CO2 en hoeveel daarvan wordt doorberekend aan de consument.

De Commissie wil een sociaal steunfonds in het leven roepen om de lagere inkomens in Europa te compenseren voor de stijgende kosten. De bedoeling is dat er meer dan 140 miljard euro wordt vrijgemaakt. Hoe het geld precies verdeeld wordt en welke voorwaarden hieraan verbonden zijn, is nog onduidelijk.

Brandstofbelasting

Het meest omstreden onderdeel van de plannen zijn de belastingen op brandstof. Die gaan er niet alleen voor zorgen dat autorijden duurder wordt, de bedoeling is dat ook de scheepvaart en luchtvaart gaan betalen.

Deze twee sectoren hoefden tot nu geen belasting te betalen op hun brandstof. Deze belasting zal dus ook gevolgen hebben voor de prijzen van vliegtickets.

Prijsverhoging van brandstoffen is een zeer gevoelig onderwerp. De meeste weerstand wordt verwacht in de Oost-Europese landen. Ook in Frankrijk is veel verzet tegen hogere belasting op brandstof. Accijnsverhogingen van president Macron waren aanleiding voor de opkomst van de Gele Hesjes-beweging.

Unanimiteit nodig

In tegenstelling tot andere wetsvoorstellen is voor dit plan unanimiteit in de Europese Raad nodig en de kans is erg klein dat die er komt.

De Commissie hoopt dat er niet veel aan het pakket gewijzigd wordt. Het klimaatpakket is volgens Brussel te vergelijken met een blokkentoren. Als er te veel blokken worden uitgehaald, riskeer je dat de toren instort.

Volgens Timmermans zit er wel rek in de maatregelen, maar niet in de doelstelling. "Je moet de moed en eerlijkheid hebben om te zeggen: dat hebben we nu eenmaal afgesproken en nu gaan we samen zoeken naar de beste manier om daar te komen."

Er zal dan ook nog wel zo'n twee à drie jaar politieke strijd volgen. Naar verwachting zullen veel landen wel delen van het pakket willen aanpassen. Vooral over de brandstofbelasting en het emissierechtensysteem lopen de meningen flink uiteen.

Toch is wel zeker dat veel wetten het gaan halen. Dit jaar legden de landen samen wettelijk vast dat per 2030 de CO2-uitstoot met 55 procent moet zijn teruggebracht. De tijd begint te dringen als de EU de klimaatdoelen wil halen.