Wanneer hebben nieuwe maatregelen effect op de besmettingen?

• Joram Bolle

"We hebben het eerder gezien. Niets is zo verraderlijk als exponentiële groei. En zelfs als je denkt: het gaat vast sneller dan ik denk, gaat het toch nog sneller dan je denkt." Was getekend: Hugo de Jonge, op 20 januari van dit jaar. Hij waarschuwde het land bij het opkomen van de alfavariant - toen nog de Britse variant genoemd - dat je maatregelen moet nemen vóórdat je een stijging in besmettingen ziet. Want als de stijging eenmaal is ingezet, ben je te laat.

Toch wordt Nederland, nu er een nieuwe variant de overhand neemt, weer geconfronteerd met de harde realiteit van exponentiële groei. Al is een exponentiële explosie misschien een betere omschrijving: in anderhalve week tijd van een daling naar een vertienvoudiging van het aantal besmettingen. Om 19.00 uur is er vanavond een nieuwe coronapersconferentie. Daarin kondigt het kabinet onder meer aan dat de horeca weer om 00.00 uur moet sluiten.

Voor je daar een effect van ziet, ben je zo een week verder, zegt coronadata-analist Yorick Bleijenberg. "Zelfs als je nu in theorie een keiharde lockdown invoert." Want als mensen besmet zijn, duurt het zo'n dag of vijf tot zeven voordat ze symptomen ontwikkelen en zich laten testen. Met andere woorden: mensen die vandaag besmet raken, zie je pas een week later terug in de statistieken.

Het kan zijn dat de sterkste groei er al iets eerder uit is. Bleijenberg: "Mensen nemen zelf maatregelen voordat het kabinet het doet. Ze zien de besmettingen stijgen en worden daardoor voorzichtiger." Dat was bijvoorbeeld ook in december het geval. De piek van de besmettingen lag toen voor het ingaan van de lockdown. "En er zijn nu al burgemeesters en clubs die zelf verantwoordelijkheid nemen en maatregelen invoeren."

Horeca als bron

Dat de cijfers de komende dagen nog zullen stijgen, is onvermijdelijk. In de afgelopen anderhalve week steeg het aantal besmettingen met gemiddeld 25 procent per dag. Als je die lijn doortrekt, tikt het aantal nieuwe dagelijkse besmettingen komende donderdag meer dan 25.000 aan. Maar of het zover komt, is heel onzeker. "Ik denk wel dat we de 10.000 halen, maar daarna durf ik het niet te zeggen", aldus Bleijenberg.

Het hangt van verschillende factoren af, allereerst welke maatregelen er nu genomen worden. Het lijkt erop uit te draaien dat het kabinet afstandsbeperkingen aankondigt in de horeca, dat evenementen worden afgelast en bezoek thuis wordt beperkt. "Uit het bron- en contactonderzoek blijkt de horeca er als bron nu uit te springen", zegt Bleijenberg. "Maar als je feestjes verbiedt, gaan jongeren die dan nu thuis organiseren?"

Verder van belang is dat de groep die nu vooral besmet is geraakt, die van de 20 tot 29-jarigen is. "Vorig jaar in de zomer waren het ook eerst de jongeren waar de besmettingen opliepen", zei veldepidemioloog Amrish Baidjoe in het NOS Radio 1 Journaal. Vervolgens raakten oudere groepen waarmee zij in aanraking kwamen besmet.

Het verschil met toen is dat die ouderen nu beter beschermd zijn door vaccinaties. De vaccinaties lijken in ieder geval ook bij de deltavariant effectief tegen ernstige gevolgen van een infectie. Het kabinet en het OMT maken zich nu daarom weinig zorgen dat de zorg weer overbelast raakt.

Maar ook onder de ouderen zijn nog genoeg mensen niet of niet volledig gevaccineerd, aldus Baidjoe. De vraag is daarom of vaccinaties nu voldoende als golfbreker kunnen fungeren. In het VK, waar de vaccinatiegraad hoger is, lopen de ziekenhuisopnames weer flink op. "Nederland is niet zo speciaal: wat zich in het VK ontwikkelt zal zich ook hier ontwikkelen. Zonder maatregelen zal het hier erger worden dan in het VK."

"De jongeren die nu geïnfecteerd raken zijn niet gevaccineerd", zegt Bleijenberg. "En ook zij kunnen in het ziekenhuis belanden." Bij 20- tot 29-jarigen is die kans 0,2 procent, berekende hij. Dat betekent dat er van de jongeren die gisteren positief bevonden zijn mogelijk zo'n zes in het ziekenhuis zullen belanden. Reken dat door als de besmettingen blijven stijgen en je hebt het over potentieel tientallen jongeren per week. Bleijenberg: "En dan zijn er nog de jongeren die long covid oplopen."