D66 en ministerie bemoeiden zich uitvoerig met Kaag-documentaire

D66 en het ministerie van Buitenlandse Zaken hebben zich uitvoerig bemoeid met de montage van de VPRO-documentaire Sigrid Kaag: van Beiroet tot Binnenhof. Een deel van de verzoeken werd gehonoreerd door de makers. Dat blijkt uit 200 pagina's aan documenten over de totstandkoming van de documentaire over de D66-leider, die het weblog GeenStijl kreeg via een WOB-procedure van een lezer.

Uit de papieren blijkt dat de makers van de documentaire Kaag verregaand tegemoetkwamen. Zo zou ze zelf het thema (een reis, een beleidsonderwerp) hebben mogen kiezen waarmee ze in beeld wilde komen. Kaag zou suggesties hebben mogen doen voor de beeldmontage en mee hebben overlegd over het tijdstip van uitzending.

In de stukken wordt Kaag in een e-mail op 26 maart 2018 door een medewerker op de hoogte gebracht van de lopende gesprekken met de documentairemakers over het maken van een portret:

"Beiden staan open voor suggesties van onze kant voor het thema waarbij ze jou in beeld willen brengen. Sterker nog, ze verwachten van ons input voor een beleidsonderwerp en/of een reis dat zich leent voor een documentaire (waarbij enige spanning en visualisering belangrijk is)", staat in de mail. "Zowel (..) als (..) zijn bereid om onze inzage te geven in de montage voorafgaand aan uitzending, zodat we suggestie kunnen doen (=iets anders dan eindredactie). Ze zijn ook bereid om te overleggen over het tijdstip van uitzending (voor of na de verkiezingen bijvoorbeeld)."

Vijf jaar gevolgd

De documentaire werd voor het eerst uitgezonden op 3 januari 2021, tweeënhalve maand voor de Tweede Kamerverkiezingen. De maker had Kaag vijf jaar gevolgd, dus ook in de periode dat zij nog geen lijsttrekker van haar partij was.

Volgens de VPRO is de film "echt onafhankelijk en kritisch tot stand gekomen". "Daar sta ik pal achter", reageert hoofdredacteur Stan van Engelen van de omroep. "De maker heeft de film gemaakt zoals zij hem wilde maken."

Uitzendmoment

Van Engelen zegt dat het "pertinent onjuist" is dat er samen met Kaag naar een uitzendtijdstip is gezocht. "Dat wordt in de WOB-stukken geopperd door een medewerker van Buitenlandse Zaken, maar dat moet ik echt aan hem of haar laten. Daar is nooit over gecorrespondeerd, en daar is ook geen sprake van. Wij hebben in samenspraak met NPO 2 een uitzendtijdstip bepaald."

Volgens Van Engelen was de film in december af, en is er daarna met de NPO gezocht naar een uitzendmoment. Dat was uiteindelijk op 3 januari. "Dat was nog ver genoeg af van de echte start van de campagne", zegt hij. "Maar je wilt 'm ook niet maanden op de plank laten liggen."

'Geen veto'

Kaag werd voornamelijk gevolgd in haar functie van minister voor Buitenlandse Handel. Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten geen 'veto' te hebben gehad over wat er werd uitgezonden, maar dat er wel "in goed overleg" bepaalde afspraken konden worden gemaakt over de eindmontage.

"De afspraak om voor uitzending te overleggen over de beelden is niet ongebruikelijk bij zo'n lange productie. Vergelijk het met het autoriseren van een langer interview met een krant", zegt een woordvoerder. "Zeker als je een cameraploeg achter de schermen voor langere tijd laat mee kijken, wil je niet het risico lopen op feitelijke onjuistheden of dat vertrouwelijke zaken openbaar worden."

Geen autogordel en champagne

Het ministerie maakte onder meer een opmerking over het fragment waarin Kaag geen autogordel droeg. Maar dat is uiteindelijk niet uit de documentaire gehaald. "Daarvan heeft de maker gezegd: die scène gaat er niet uit. Wij vinden het een belangrijke scène voor de film", zegt hoofdredacteur Van Engelen. Ook vroegen het ministerie en D66 een shot waarin Kaag bij een werkbezoek in Niger met champagne wordt ontvangen aan te passen of weg te laten.

"Beelden van de begrotingsbehandeling zijn op ons verzoek wél aangepast", zegt de woordvoerder van het ministerie van Kaag.

Lijsttrekker

Eind 2020 antwoordde minister Slob (Media) op Kamervragen van PVV-Kamerlid Bosma: "D66 heeft geen betrokkenheid bij of invloed gehad op de documentaire." Uit de stukken blijkt dat de partij wél betrokken raakte bij de documentaire. Dat gebeurde toen Kaag zich in 2020 kandideerde als lijsttrekker. "De documentairemakers vroegen ons om haar ook als kandidaat-lijsttrekker te mogen volgen", zegt de woordvoerder van D66.

"Dat hebben we toegestaan, met daarbij dezelfde afspraak als die de makers al in 2018 met het ministerie hadden gemaakt. Die afspraak luidde: de makers mogen alles filmen, onafhankelijk en met de redactionele vrijheid die daarbij hoort."

Ook D66 mocht voor uitzending het eindresultaat zien, met het oog op eventuele feitelijke onjuistheden, "al te privacygevoelige passages" en eventuele andere opmerkingen, zegt de partij. Ook D66 zegt dat het eindoordeel bij de makers lag.

Viewing

VPRO-hoofdredacteur Van Engelen wijst erop dat zo'n 'viewing' heel gebruikelijk is. "Dat was een dag of drie voor de eindmontage, de film was toen echt al heel ver af", zegt hij. De medewerkers van Kaag kwamen toen met een lange lijst verzoeken, maar die wensen zijn volgens de VPRO "niet een op een" uitgevoerd.

"Daar is zorgvuldig naar gekeken door de maker en de producent. En er zijn vervolgens aanpassingen gedaan aan de film op een aantal wensen, zonder dat ze de inhoud hebben geschaad", zegt Van Engelen.