'Noodwet nodig om problemen op stroomnet te voorkomen'

• Rob Koster

  Economieverslaggever

De voorzitter van het Nederlandse Klimaatakkoord, Ed Nijpels, pleit voor een 'noodwet' voor het elektriciteitsnetwerk. Die is volgens hem nodig om te voorkomen dat er binnenkort woningen worden opgeleverd die geen of onvoldoende stroom krijgen. "De netwerkbedrijven moeten werken met een wet die nog stamt uit de fossiele tijd van kolen, olie en gas. Ze worden inmiddels ingehaald door het succes van de energietransitie."

De vraag naar elektriciteit neemt zo hard toe dat netbeheerders het niet kunnen bijbenen: woonwijken die niet langer met aardgas maar met elektriciteit worden verwarmd, straten vol elektrische auto's en datacenters die grote hoeveelheden stroom nodig hebben.

Daarnaast wordt er steeds meer stroom aangeboden dankzij alle daken vol zonnepanelen en grote windmolens op dijken en in weilanden. Het huidige stroomnet kan het nog maar nauwelijks aan.

'Burgers gaan de gevolgen merken'

Netbeheerders waarschuwen dat burgers hier de komende jaren de gevolgen van gaan merken. Elektriciteit van zonnepanelen teruggeven aan het stroomnet zal niet altijd mogelijk zijn. Ook het verzwaren van de elektriciteitsaansluiting van woningen vanwege een warmtepomp of elektrisch koken kan langer duren dan verwacht. De overheid moet er de komende jaren voor zorgen dat vraag en aanbod van elektriciteit met behulp van nieuwe regelgeving beter op elkaar afgestemd worden, vinden de netbeheerders.

Het toegenomen aanbod van elektriciteit vraagt in de praktijk om nieuwe en dikkere kabels, meer transformatorhuisjes en aansluitingen op hoogspanningsnetwerk. Dat kost tijd, geld en mankracht, en gaat gepaard met langdurige procedures en vergunningstrajecten.

Er zijn al problemen in Friesland om uit zon opgewekte stroom aan de rest van Nederland kwijt te raken. Amsterdam moet op sommige plaatsen nee verkopen aan nieuwe bedrijven, omdat er niet genoeg capaciteit op het elektriciteitsnetwerk is. In Leeuwarden probeert men met kunst- en vliegwerk de elektriciteitsvoorziening in de nieuwbouwwijk Zuiderburen op orde te houden.

De problemen dienen zich dus al aan, terwijl op de meeste plaatsen de omschakeling van gas naar elektriciteit nog moet beginnen.

Nu mogen netbeheerders pas nieuwe elektriciteitsverbindingen aanleggen als er een concrete vraag naar is. Dat duurt in de praktijk vaak lang. Netbeheerders zouden ruimte moeten krijgen om te anticiperen op de verwachte vraag in de nabije toekomst, vindt Nijpels. Ook de vergunningsprocedures om nieuwe kabels te trekken zijn tijdrovend, waardoor netbeheerders niet snel genoeg op een gestegen vraag kunnen reageren.

Verder moet het Rijk de netbeheerders gaan helpen bij de financiering van de vele projecten die eraan komen. "Netbeheerders moeten nu soms langs 75 gemeenten om kapitaal aan te kunnen trekken", zegt Nijpels.

'Stap af van leveringsgarantie'

Nederland heeft hele strenge regels voor de levering van elektriciteit. Hierdoor is een probleemloze aansluiting van vraag en aanbod bijna 100 procent gegarandeerd en zijn er nauwelijks of geen stroomstoringen. Deze gang van zaken is gebaseerd op een situatie uit het verleden waarin het stroomaanbod volledig door de mens gecontroleerd werd, door het regelbare vermogen van gas-, kolen- en kerncentrales.

Nu de elektriciteitsvoorziening steeds meer afhankelijk wordt van het niet te regisseren aanbod van zon en wind, wordt dit lastiger. De vraag is nu of er van de bijna 100 procent leveringsgarantie afgestapt moet worden. Netbeheerders pleiten een nieuwe subsidie voor de aanschaf van batterijen voor particuliere woningen, om pieken en dalen in de stroomtoevoer op te vangen.