'Duterte zal zorgen dat Haags Strafhof hem niet kan vervolgen'
Duizenden tot wel tienduizenden mensen zijn zeer waarschijnlijk onwettig gedood door de Filipijnse politie, zo stelt de aanklager van het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag. Maar er wacht een grote uitdaging als het hof daadwerkelijk een rechtszaak begint over de bloedige drugsoorlog in het Zuidoost-Aziatische land.
Het is aannemelijk dat er misdaden tegen de menselijkheid zijn gepleegd, concludeert hoofdaanklager Fatou Bensouda op basis van vooronderzoek. Rechters van het ICC buigen zich nu over haar verzoek tot een proces.
'We werken niet mee'
Maar de Filipijnse president Rodrigo Duterte zet zijn hakken in het zand. "We gaan niet meewerken, want we zijn niet meer aangesloten bij het ICC", zei diens woordvoerder vandaag. En dat klopt; in 2019 zijn de Filipijnen eruit gestapt. De autoriteiten beschuldigden het strafhof toen van vooringenomenheid, net als nu.
Het argument van de Filipijnen dat ze geen lid meer zijn, maakt voor de regels van het ICC overigens niets uit. Want het onderzoek richt zich op de periode juli 2016 tot maart 2019, toen het land nog was aangesloten. Dat betekent dat het hof de beschuldigingen gewoon kan onderzoeken en eventuele vonnissen bindend zijn, zegt het ICC.
Wegblijven uit Den Haag
Deze redenering klopt, bevestigt emeritus hoogleraar internationaal recht Willem van Genugten. "Maar de president zal wel wat bedenken waardoor die zaak er echt niet gaat komen. Als het hof hem daagt, zal hij vast niet naar Den Haag komen. Duterte zal zeker niet de eerste gedaagde zijn die op zo'n manier de zaak tegen hem doet struikelen."
In het Statuut van Rome is namelijk vastgelegd dat het ICC een verdachte niet bij verstek mag vervolgen. Hoogstens mag hij of zij een aantal zittingen missen, bleek jaren geleden in de strafzaak tegen de toenmalige vicepresident van Kenia.
De jurist verwacht ook dat de Filipijnse president zich zal beroepen op immuniteit als er een zaak komt. "Zolang hij in functie is, kan hij dan niet worden vervolgd."
De 75-jarige Duterte is nog tot volgend jaar juni president. Hij kan volgens de grondwet daarna niet meer beginnen aan een nieuwe zesjarentermijn. In theorie kan hij daarna nog wel bijvoorbeeld vice-president of opnieuw burgemeester worden. Maar hij gaat in 2022 liever met pensioen, zei Duterte onlangs in een interview.
Als ook de volgende regering Duterte gunstig gezind is, wordt het volgens Van Genugten vrijwel onmogelijk voor het ICC om hem te vervolgen. "Eigenlijk zegt aanklager Bensouda al in haar verklaring: ik heb er wel begrip voor als de zaak niet zou worden doorgezet uit praktische overwegingen."
Vier veroordelingen
Het strafhof heeft beperkte middelen en onderzoekt momenteel mogelijke oorlogsmisdaden in veertien landen. Sinds de oprichting van het ICC in 2002 zijn er in totaal vier mensen veroordeeld. Die statistieken maken duidelijk dat het hof scherpe keuzes moet maken.
"Het ICC zal alleen maar tijd en geld verspillen", zegt de woordvoerder van Duterte volgens krant The Manilla Times. "Zonder medewerking van de staat is er geen zaak, alleen maar op basis van getuigenissen van communisten en andere politieke vijanden van de president."
