G7 wil machtsblok tegen China: begin van de strijd of blijft het bij ferme taal?

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

Het aanpakken van de macht van China, de globale coronapandemie, klimaatverandering en daarnaast een paar relletjes en plaagstootjes: de G7-top in een notendop. Zeven grote industrielanden: de Verenigde Staten, Canada, Japan, Italië, Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de EU, hebben zich afgelopen weekend op een een top in het Engelse Cornwall, samen met landen als India en Zuid-Korea, vooral op China gericht.

"De strijd tegen China is begonnen. De afspraken die zijn gemaakt, verharden de situatie", zegt hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk. "Maar het is wel de vraag wat van die afspraken terechtkomt in de praktijk."

Ook diplomatiedeskundige Robert van de Roer moet dat nog zien. "De Amerikaanse president Biden probeerde een proces tegen China in beweging te krijgen en dat is hem op bepaalde punten gelukt. De eerste stap is gezet. Maar het blijft een momentopname, omdat de G7 geen bindende afspraken maakt."

De G7-top was ook een moment voor de wereldleiders om zich te profileren voor het oog van de camera's. Zo kreeg Johnsons zoontje Wilfred een rol bij de barbecue, ontpopte president Biden zich tot nieuwe beste vriend en troffen de wereldleiders elkaar op het strand:

Op de top werd afgesproken om een machtsblok te vormen tegen China, onder meer met het initiatief voor een groot infrastructuurproject in ontwikkelingslanden. China is op dat vlak al jaren zeer actief. "Het is belangrijk om je te realiseren wat dit betekent. Als je de inwoners van de betrokken landen bij de G7-top optelt, kom je op meer dan 2 miljard. Als deze landen samenwerken, kan China hoog of laag springen, maar dan heeft het land geen kans meer", zegt De Wijk.

Sinds 2013 voert China wereldwijd allerlei infrastructurele projecten uit. Zo worden in Afrika havens en spoorwegen aangelegd. Dat project staat bekend als de "Nieuwe Zijderoute". Daarmee koopt China vooral invloed in landen die vaak rijk zijn aan grondstoffen.

"Dit nieuwe plan is eigenlijk gewoon een manier om China in de hoek te zetten, op dezelfde manier zoals China het aanpakt", zegt De Wijk. China heeft honderden miljarden in het project geïnvesteerd. "Daar kunnen de westerse landen makkelijk overheen gaan. Die strijd ontstaat nu: wie gaat de overige miljarden besteden?"

NOS op 3 legt in deze video uit wat de Nieuwe Zijderoute inhoudt:

Toch blijft het de vraag of het machtsblok in de praktijk blijft bestaan, zegt De Wijk. "Als er eigenbelang meespeelt bij individuele landen kan de ferme taal wel eens verwateren." Dat eigenbelang is vooral in Europa te zien: Duitsland heeft een groot belang bij de handel met China - dat is bijvoorbeeld de belangrijkste afzetmarkt van de Duitse automerken BMW en Volkswagen. "Het land kan dus economisch geraakt worden bij een confrontatie."

Maar niet alleen Duitsland kan terughoudend zijn, ook Frankrijk. "De Fransen zijn bang voor een nieuwe Koude Oorlog", zegt Van de Roer. "Maar de meeste landen in Europa zijn relatief zacht in hun veroordeling naar China. Ze veroordelen China wel op het gebied van mensenrechten, maar zijn nog niet toe aan een anti-China-beleid vanwege de economische belangen. Dat zorgt momenteel voor een niet-samenhangend beleid. Toch heeft Biden ze meegekregen in een iets hardere lijn."

Veel van de andere afspraken die afgelopen weekend werden gemaakt, passen juist wel bij het huidige EU-beleid, zegt De Wijk. "De EU wil ook een gelijk speelveld, vaccins voor ontwikkelingslanden, en internationale handelsafspraken. Op dat gebied was de top een steun in de rug."

Dichter in elkaars armen

En juist die overeenkomsten kunnen ertoe leiden dat de EU zich ook harder gaat opstellen tegenover China, zegt Van de Roer. "Als de Amerikanen en Europeanen op één lijn komen bij veel onderwerpen, dan kan dat een stimulerend effect hebben op de onderlinge relatie van het westen, inclusief de opstelling tot China."

De VS zal verder ook na deze week druk blijven uitoefenen op de EU voor een harder beleid tegen Peking. Van de Roer: "Bij gebrek aan een heldere EU-strategie kan het lastig worden voor Europa om die Amerikaanse druk te weerstaan. Bovendien kan het autocratische gedrag van China de EU en de VS dichter in elkaars armen drijven."

De top bestond uit veel toezeggingen, die bijna allemaal niet afdwingbaar zijn, zegt De Wijk. "Maar de top - die voor het eerst geopolitiek is - is wel echt een doorbraak. Nu ligt het bij de regeringen."

Europa moet in ieder geval stappen gaan zetten, zegt Van de Roer. "Het kan niet eeuwig een samenhangende en evenwichtige opstelling tegen China uit de weg gaan. De top was in ieder geval een temperatuuropname van de internationale betrekkingen."

En wat betekent dit allemaal voor Nederland? "Als de rauwe machtspolitiek richting China blijft doorgaan, kan ook Nederland rekenen op continue frictie met dat land. Dat is niet handig." Maar tegelijkertijd is Nederland als klein land enorm gebaat bij een gelijk speelveld, gaat De Wijk verder. "De internationale rechtsorde wordt hiermee versterkt en dat creëert stabiliteit en duidelijkheid."

Uiteindelijk heeft Nederland ook geen keuze, denkt hij. "Welkom in een nieuwe wereld, die gedomineerd wordt door grootmachtspolitiek. Nederland zal daar zijn weg in moeten vinden. Maar een keus hebben we niet."