Lakmoesproef voor Merkels CDU: gevangen tussen twee vuren
Over krap vier maanden gaan de Duitsers naar de stembus om een opvolger van Merkel te kiezen. Haar partij, de CDU, staat er in de peilingen niet goed voor. Vandaag wordt er in de oostelijke deelstaat Sachsen-Anhalt een nieuw parlement gekozen. Het zijn de laatste verkiezingen voor de landelijke stembusgang in september en daarmee een belangrijke lakmoesproef.
"Vergeet u niet op mij te stemmen?" CDU'er Deftlef Gürth deelt flyers, pennen en flesjes water uit op de weekmarkt in het Oost-Duitse Aschersleben. Af en toe komt er iemand kletsen, vaak kent Gürth de mensen bij naam. Niet gek, want hij zit al meer dan dertig jaar voor de christendemocraten in het parlement van Saksen-Anhalt. Al sinds de eenwording is hij hier politiek actief. Gürth is blij dat het goed gaat met de coronacijfers en dat hij weer onder de mensen mag zijn, toch valt campagne voeren hem dit jaar zwaar.
Voor het eerst in zijn loopbaan is hij namelijk bang zijn zetel te verliezen, en wel aan de concurrent van de Alternative für Deutschland. De AfD haalde vijf jaar geleden al een verrassend goed resultaat in Saksen-Anhalt en de rechts-populisten staan er opnieuw goed voor in de peilingen, ze zouden zelfs de grootste kunnen worden. Dat ligt volgens Gürth ook aan de staat van zijn partij: "Onder Merkel is het conservatieve profiel van de CDU weggevaagd. Ze weten niet meer waarvoor we staan. Veel mensen zeggen tegen mij: ik herken de partij niet terug."
Identiteitscrisis
De CDU, de grootste partij van Europa's grootste economie, verkeert in een identiteitscrisis. De Duitse christendemocraten weten niet goed welke kant ze op moeten nu Merkel na ruim vijftien jaar bondskanselierschap het politieke toneel en de partij verlaat.
De man die het roer van Merkel over wil nemen, Kanzlerkandidat Armin Laschet, zit gevangen tussen twee vuren. Op landelijk niveau zijn de Groenen de grootste concurrent. De CDU heeft de energietransitie en strijd tegen klimaatverandering tot een van de belangrijkste speerpunten gemaakt. Maar de partij moet ook de uitdager op de andere flank het hoofd bieden: in het oosten van het land hijgt namelijk de rechts-populistische AfD de christendemocraten in de nek.
In Saksen-Anhalt leeft bij veel kiezers het gevoel dat de CDU onder Merkel te veel naar links is opgeschoven. In een poging de rechtse kiezer te bekoren werd door een lokale CDU-politicus zelfs geopperd dat samenwerking met de AfD mogelijk moest zijn. Meteen werd er van hogerhand ingegrepen. Hij moest vertrekken. Samenwerken met de AfD is in Duitsland een taboe, bezweert CDU-partijleider Laschet, iets dat nooit mag gebeuren.
Ook Gürth moet niks van zijn concurrent in Aschersleben weten: "Ze worden steeds radicaler." De AfD in Saksen-Anhalt staat bekend als uiterst-rechts en wordt door de inlichtingendienst in de gaten gehouden, omdat ze een 'mogelijk gevaar voor de democratie' zijn. "Een partij die vol inzet op haat, dat is natuurlijk verschrikkelijk", zegt Gürth. Maar hij is ook kritisch zijn eigen partij. "Zij kunnen alleen groeien, als wij daarvoor de ruimte laten."
Ook de AfD heeft op de markt van Aschersleben een infostand opgebouwd, vlak naast die van Gürth. Het is er drukker dan bij de buren. Lijsttrekker Daniel Rausch geniet er zichtbaar van: "Ik was zelf ook ooit lid van de CDU, maar intussen zijn ze zo links geworden en dat willen de mensen hier gewoon niet. Die stemmen conservatief." Het feit dat zijn partij volgens de inlichtingendienst naar extreemrechts neigt, lijkt kiezers niet af te schrikken. Rausch doet de dienst af als een "politiek instrument".
De CDU heeft z'n kans gehad en het verpest
Herbert en Peter, hun achternamen willen ze niet prijsgeven, zitten op een bankje en slaan het campagnetheater gade. Of ze gaan stemmen weten ze nog niet, want "politici liegen toch allemaal". Wel delen ze graag hun ongezouten mening over waarom de AfD het in Saksen-Anhalt goed doet en waarom de CDU het zwaar heeft.
"De CDU heeft z'n kans gehad en het verpest", zegt Peter. De vluchtelingencrisis komt voorbij ("ze strijken vooral uitkeringen op"), Armin Laschet ("meer van hetzelfde"), de tienduizenden banen die na de Wende uit Saksen-Anhalt verdwenen: "Geen wonder dat de mensen stinksauer zijn."
Bij het noemen van die Grünen wordt een vies gezicht getrokken. Een voorstel van lijsttrekker Annalena Baerbock om de benzineprijs met tien cent per liter te verhogen, valt hier helemaal verkeerd. "Met de fiets naar het werk gaan?", lacht Herbert. "Mensen moeten hier vaak wel een uur rijden. Ik zou die vrouw weleens vijftig kilometer buiten Berlijn neer willen zitten. Ze heeft geen idee wat er hier speelt."
Nee, de Groenen zijn in Saksen-Anhalt niet populair. Het gaat tussen de CDU en de AfD. Ook in Berlijn kijken ze met spanning mee. Als de CDU flink verliest, zal het gezien worden als een voorbode voor september en komt Laschet nog meer in een spagaat terecht, waarin hij zowel links als rechts tevreden zal moeten stellen.
