Deur staat voor buitenwereld nog maar op een kier in Ethiopische deelstaat Tigray

• Elles van Gelder en Sven Torfinn

Na ruim een half jaar aanvragen, kregen Afrika-correspondent Elles van Gelder en cameraman Sven Torfinn toestemming om als journalisten naar Tigray te gaan, de noordelijke deelstaat van Ethiopië waar al sinds november een conflict woedt.

En daar staan we dan eindelijk, met onze felbegeerde Ethiopische journalistenpas, op het vliegveld van de regionale hoofdstad van Tigray, Mekelle, een veilige haven in de regio. Op de weg van het vliegveld naar het centrum staan veel militairen van het Ethiopische leger. Maar in de binnenstad voelt het leven normaal. De koffietentjes zitten vol en mensen zijn aan het werk.

Nog nooit eerder deed ik verslag van een conflict dat zich zo achter gesloten deuren afspeelt. Vanaf het begin van de oorlog werd het internet geblokkeerd en was er geen telefoonverkeer. Contact met mensen in Tigray was vrijwel onmogelijk.

Mobiel bereik

Maar in de hoofdstad kan weer gebeld worden. En ons hotel heeft sinds vier dagen weer internet. Voor de deur staan jongeren met hun mobieltjes. Ze proberen het open wifi-netwerk van de hotellobby op te vangen. Velen hopen na maanden op een teken van leven van familie op het platteland. Dat blijft lastig want buiten Mekelle is nog geen mobiel bereik.

Hoewel de spanningen al een tijd voor de oorlog opliepen, hadden ze hier niet gedacht dat het zo uit de hand zou lopen. Er zijn vier strijdende partijen in Tigray: het Ethiopische leger wordt gesteund door troepen uit buurland Eritrea en door milities uit de aangrenzende deelstaat Amhara. Aan de andere kant staan de opstandelingen van het TPLF, een groep die decennialang de meeste macht had in Ethiopië, en met harde hand regeerde, totdat Abiy Ahmed in 2018 premier werd.

Met hem ging er een nieuwe, vrijere wind waaien. Oppositieleden en journalisten die waren vastgezet, kwamen vrij. Maar etnische spanningen laaiden op verschillende plekken in het land op en de relatie tussen de premier en het TPLF verzuurde. Nadat Abiy nationale verkiezingen uitstelde vanwege de coronapandemie, had hij volgens het TPLF geen legitimiteit meer. Vervolgens organiseerde de groepering in Tigray, tegen het nationale beleid in, zelf wel verkiezingen.

Meisje van 15

In november vielen eenheden van het TPLF een basis van het federale leger in Tigray aan. De Ethiopische premier Abiy zegt dat hij daarna geen andere keuze had dan hard op te treden in Tigray. De eenheid van Ethiopië stond op het spel. Hij beloofde een korte militaire operatie, waarbij de politieke leiders aangepakt zouden worden. Maar het liep anders. Volgens Unicef zijn er inmiddels ruim een miljoen mensen intern op de vlucht.

In een ziekenhuis in Mekelle ontmoeten we een meisje van 15 dat zwaargewond is geraakt. Een kogel is dwars door haar hoofd gegaan, dicht bij haar oogkas. Volgens haar vader werd ze geraakt toen ze wegrende van Eritrese troepen. "Ze dachten dat ze voor hen vluchtte. Ze is een kind, ze is onschuldig." Dat ze het heeft overleefd is een wonder, maar ze kan nooit meer zien.

In de bedden naast haar liggen kinderen met gebroken benen. Ze zijn gevallen toen ze wegrenden van bommen van het Ethiopische federale leger. Op deze zaal liggen vooral slachtoffers van zogenaamde nevenschade van de oorlog, oftewel collateral damage. Maar we spreken veel ooggetuigen die zeggen dat ze direct zijn aangevallen. Het zijn gruwelijke verhalen over plunderende, moordende en verkrachtende militairen.

Tegengehouden

VN-organisaties, ngo's en mensenrechtenorganisaties hebben het inmiddels over mogelijke misdaden tegen de mensheid en oorlogsmisdaden. Er komt een missie van de VN in samenwerking met de Ethiopische Mensenrechtencommissie, die geweld door alle partijen gaat onderzoeken, maar ter plaatse zijn ze bang dat dit niet veel gaat uitmaken en niet snel genoeg resultaten boekt. En dat de wetteloosheid ondertussen doorgaat.

En er is vooral ook veel woede om de aanwezigheid van Eritrese troepen. Want hoewel er wandaden worden gemeld door alle partijen, zijn de mensen die we spreken het bangst voor de Eritreeërs. Ze denken dat Eritrea wraak wil nemen op de Tigreeërs omdat er in dit gebied ooit een grensoorlog woedde, totdat Abiy met Eritrea vrede sloot. Abiy beloofde eerder de Eritrese troepen terug te trekken, maar ze zijn er nog steeds.

We willen naar het noorden trekken om beter zicht te krijgen op het conflict. Er worden daar nieuwe gevechten gemeld. En dan blijkt de mooie journalistenpas niet te werken. Bij een wegversperring houden Ethiopische militairen ons tegen. De deur in Tigray staat nog slechts op een kier en veel blijft vooralsnog verborgen.

Bekijk hier het verslag van Afrika-correspondent Elles van Gelder en cameraman Sven Torfinn: