Waarom trekken duizenden Marokkanen plots naar een Spaans stadje?

• Maartje Geels

  redacteur Online

Voor de tweede dag op rij proberen talloze Marokkanen Ceuta te bereiken, de Spaanse stad aan de Afrikaanse kant van de Straat van Gibraltar. De Marokkaanse grenswachten grijpen daarbij opnieuw niet in, melden Spaanse media. Spanje heeft militairen en tanks naar de stad gestuurd en er dreigt een humanitaire crisis.

De militairen bewaken samen met de Spaanse politie de grens tussen Ceuta en Spanje, in het noorden van Marokko. Onduidelijk is hoeveel troepen precies door Madrid worden ingezet. Ook op straat loopt het leger patrouilles om ongeregeldheden te voorkomen.

Naar schatting zijn sinds gisteren zo'n 6000 migranten zwemmend of varend naar de exclave gekomen, onder wie 1500 kinderen. Zij steken veelal over vanuit de regio rond Fnideq, een kleine Marokkaanse kuststad die grenst aan het Spaanse Ceuta. De migranten proberen naar Europa te komen vanwege de crisis in Fnideq en de economische omstandigheden in Marokko.

Volgens het Spaanse dagblad El País kwamen vanochtend weer talloze migranten te voet en zwemmend aan, in sommige gevallen gaat het om voltallige gezinnen. Tot dusver kwam één man om het leven.

Spanje heeft militairen en tanks naar de stad gestuurd:

Fnideq is economisch hard getroffen door de coronacrisis. Afgelopen maanden waren er in de kustplaats al demonstraties van Marokkanen die eisten dat de grens met Ceuta weer openging. Zij dreven daar voor de coronacrisis handel, maar vanwege de pandemie sloten de Marokkanen de grens.

"Er wordt gezegd dat Marokko de pandemie heeft aangegrepen om de grens langer dicht te houden", legt NOS-correspondent Samira Jadir uit. "Tussen de plaatsen was altijd veel handel en uitwisseling en door de grenssluiting raakten gezinnen zelfs uit elkaar."

Onder de migranten die nu oversteken, zijn ook veel tieners. Via de kinderen hopen migrantenfamilies uiteindelijk in Europa te kunnen blijven, zegt NOS-correspondent Rop Zoutberg vanuit Spanje in het NOS Radio1 Journaal. "Dit kan veel meer mensen op het idee brengen om de sprong te wagen", voegt Zoutberg toe.

Economische malaise

Dat ziet ook Jadir, die in Marokko is gestationeerd. "Het begon gisteren met honderd mensen, zij hadden door dat de grens niet bewaakt was en gingen over. Veel migranten hebben niet eens hun spullen gepakt, ze zijn gewoon gegaan", legt zij uit. Afgelopen nacht ging dat door.

Tegen de achtergrond van de massale oversteek speelt economische malaise in Marokko, zegt Jadir. Jonge migranten hopen op een beter leven in Europa. "De jongens die illegaal in Europa zijn maken vaak mooie foto's van bijvoorbeeld dure auto's, maar zijn over hun situatie niet eerlijk", aldus Jadir. "De droom van Europa van Marokkaanse jongeren is gebaseerd op onwetendheid."

Op de kaart hieronder is de ligging van Ceuta te zien:

Door de komst van de migranten is de situatie in Ceuta momenteel chaotisch, schrijft persbureau DPA. De stad is overvol en veel mensen zwerven rond op straat. De Spaanse exclave beslaat namelijk maar zo'n 19 vierkante kilometer en telt slechts 85.000 inwoners. Een deel van de migranten wordt tijdelijk opgevangen in een voetbalstadion, vanuit waar ze worden uitgezet. Minderjarigen mogen voorlopig blijven.

Gisteravond begon Spanje al met het terugsturen van migranten: naar schatting zijn tot dusver 2700 migranten uitgezet. Om verdere migratie tegen te gaan is medewerking van de Marokkanen nodig, maar voorlopig zijn die in een diplomatiek conflict verwikkeld met Spanje.

Onafhankelijkheidsbeweging Polisario

Dat conflict draait om de opvang van een prominent lid van de onafhankelijkheidsbeweging Polisario, actief in de Westelijke Sahara. Hij werd vorige maand opgevangen in een ziekenhuis in Noord-Spanje vanwege een coronabesmetting.

Volgens Marokko zou Spanje het land hiervan niet op de hoogte hebben gesteld, wat tegen het zere been was van Rabat. Dat beschouwt de Westelijke Sahara namelijk als eigen gebied en ziet Polisario als vijand. De Spaanse ambassadeur werd op het matje geroepen en Marokko zei daarop dat de consequenties voor Spanje voelbaar zouden worden.

Jadir: "In de lezing van Marokko bood Spanje de vijand hulp. Dat er een humanitaire overweging aan ten grondslag lag, gaat er bij hen niet in. De banden tussen Spanje en Marokko moeten belangrijker zijn, vindt Rabat."

Polisario streeft naar onafhankelijkheid van Westelijke Sahara, een woestijnachtig gebied ten zuiden van Marokko. Marokko bestuurt het grootste deel van het gebied, Polisario een aantal dunbevolkte gebieden. De aankomst van duizenden migranten in Spanje kan niet los gezien worden van dit diplomatieke conflict tussen Rabat en Madrid.

Gesteund door de VS

Afgelopen december, toen de voormalige Amerikaanse president Trump uit het Witte Huis vertrok, kreeg Marokko onverwacht een afscheidscadeau van Washington. Trump erkende namelijk de Westelijke Sahara als Marokkaans grondgebied.

"Marokko voelt zich momenteel gesterkt in zijn positie doordat president Trump op het laatste moment van z'n mandaat de zeggenschap over de Westelijke Sahara door Marokko heeft erkend", legt Zoutberg uit. Maar Rabat had wel gehoopt dat meer landen het voorbeeld van de VS zouden volgen en dat gebeurde niet. Zo bleef Spanje bij het oude standpunt dat de Verenigde Naties met een oplossing moeten komen.

Volgens Jadir wordt door al deze elementen in Marokko nu met gemengde gevoelens gekeken naar de situatie in Ceuta. "Aan de ene kant zien ze het als het verdiende loon voor Spanje, aan de andere kant schrikken mensen ook dat er zoveel kinderen zijn vertrokken", legt Jadir uit. "Ze zeggen hier: 'Onze jongeren verlaten het land omdat ze het hier niet zien zitten.' Daar is men van geschrokken."