Lespakket bij film 'De Oost' over Nederlands-Indië: 'Op school nooit over gehad'

Het is de allereerste speelfilm over de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog: De Oost, een film van Gouden Kalf-winnaar Jim Taihuttu, is vanaf vandaag te zien.

De periode van 1945 tot 1949 in Nederlands-Indië is niet alleen in de filmwereld weinig belicht. Ook in het geschiedenisonderwijs is er volgens de maker te weinig aandacht voor. Voor Taihuttu een belangrijke motivatie om de film te maken.

"Voor mij is altijd het hoogste doel van deze film geweest dat elke geschiedenisleraar in Nederland hier een dvd van zou hebben. Daarmee heb ik dan mijn aandeel geleverd aan dit verhaal", zei Taihuttu eerder in Nieuwsuur. De overgrootvader van de regisseur was een Molukse KNIL-militair. Hij overleed in 1949 aan het einde van de strijd.

'Thuis nooit over gehad'

Jazzy Taihuttu, regieassistent en de zus van Jim, ontwikkelde het lespakket, De wereld van De Oost, om middelbare scholieren meer inzicht te geven in de geschiedenis van Nederlands-Indië. "Over deze specifieke tijd wist ik heel weinig", zegt ze in het NOS Radio 1 Journaal. "We hebben het er thuis en op school heel weinig over gehad."

Het lesmateriaal bestaat onder meer uit een website, waarin je aan de hand van vijf mensen uit de film dieper de geschiedenis van Nederlands-Indië in kan gaan. "Je gaat met hen terug in de tijd en zo kom je terecht in interviews en historische verhalen."

Zo gebruikt Jop van der Kuil, geschiedenisdocent, het lespakket om over Nederlands-Indië te vertellen:

Jop van der Kuil, geschiedenisdocent aan het Lek en Linge in Culemborg, ziet dat de aandacht voor Nederlands-Indië op scholen gering is. "Eerst werd vooral de nadruk gelegd op het verlies van de kolonie. Maar na verloop van tijd zie je steeds meer kritiek, en worden de zwarte bladzijden van Nederland meer benoemd. Maar dat gebeurt nog niet uitgebreid genoeg."

Waarom krijgt deze periode zo weinig aandacht? Van der Kuil denkt dat het een gevoel van schaamte is. "Om te benoemen wat echt gebeurd is", zegt de geschiedenisdocent. "Het is geen rustige overwinningsoorlog geweest, zoals je het vaak kan lezen in boeken."

"We hebben nu als eindexamenthema het Britse Rijk, maar ik zou veel liever het thema Nederlands-Indië zien", zegt Van der Kuil.

Het uitbrengen van de film gaat niet zonder slag of stoot; zelden heeft een film nog vóór de lancering tot zoveel commotie geleid. Het verhaal van het Depot Speciale Troepen staat centraal. Dit elitekorps voerde onder leiding van de beruchte commandant Raymond Westerling standrechtelijke executies uit in de provincie Zuid-Celebes.

De film zou soldaten te veel als oorlogsmisdadigers wegzetten, zeggen critici. Niet alle Indië-veteranen zouden zoveel geweld hebben gebruikt als in de film wordt vertoond.

De Federatie Indische Nederlanders (FIN) hoopte met een kort geding een disclaimer aan het begin van de film af te dwingen. Daarmee zou het fictieve karakter moeten worden benadrukt. De federatie heeft voor de rechter geen gelijk gekregen.

Is de film wel representatief voor wat er is gebeurd? "Het is natuurlijk een fictiefilm", zegt Jazzy Taihuttu. "Dus er zijn elementen verzonnen, maar het is wel gebaseerd op historische gebeurtenissen."

Taihuttu noemt de film "een stukje van een grote geschiedenis". "Ik begrijp heel goed dat het gevoelig ligt. De film duurt twee uur, en daar kan je maar een x aantal dingen in vertellen. Met het lesmateriaal proberen we daar goed inzicht in te geven."

Van der Kuil kan de kritiek wel een beetje begrijpen: "Niet alle soldaten waren brute oorlogsmachines, maar het is toch goed om te laten zien dat dit wel gebeurde." Hij hoopt vooral dat de discussie "een aanleiding gaat zijn om meer over deze periode te spreken".

De Oost is vanaf vandaag te zien op Amazon Prime. Als de coronamaatregelen het weer toelaten komt de film ook in de bioscoop.

Eerder maakten we deze terugblik op de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog: