Is de piek van de derde golf bereikt? 'Het is nog even koffiedik kijken'

• Joram Bolle

's Middags op een terras zitten, beperkt winkelen en de avondklok bij het grofvuil. Met die versoepelingen moeten we het nog even doen; stap 2 van het stappenplan zit er vanwege de huidige coronacijfers nog niet in, werd afgelopen weekend bekend. Vanavond was er dan ook geen persconferentie over hoe het verder moet met de maatregelen.

De vraag is wanneer we wel weer een stapje richting het einde van de tunnel kunnen zetten. Directeur infectieziektenbestrijding van het RIVM Jaap van Dissel zei twee weken geleden dat het plateau wat betreft ziekenhuisopnames bereikt was en dat er begin mei waarschijnlijk een duidelijke daling zichtbaar zou zijn. Inmiddels zijn we daar aanbeland, maar is de piek nu ook echt bereikt?

Data-analist Yorick Bleijenberg, die dagelijks alle coronadata bijhoudt, zegt dat het nog even koffiedik kijken is: "Op het aantal nieuwe besmettingen kunnen we niet helemaal afgaan. We zien wel dat het afgelopen week gedaald is, maar we hebben waarschijnlijk een Koningsdageffect gehad waarbij minder mensen zich lieten testen." Daarbij komt nog dat er in het weekend sprake was van storingen in de GGD-systemen, waardoor er minder besmettingen gemeld zijn.

Het Outbreak Management Team definieerde half april in een advies (.pdf) nieuwe criteria voor wanneer daling van de derde golf zou zijn ingezet. Dat was niet op basis van besmettingsaantallen, maar van het aantal nieuwe opnames op verpleegafdelingen en IC's. Versoepelen is verantwoord als het gemiddeld aantal nieuwe opnames op beide afdelingen minstens 10 procent lager ligt dan een week eerder, zo stelde het OMT. Elke nieuwe stap kan gezet worden als er daarna wéér een verlaging van 10 procent, maar liever 15 procent, is bewerkstelligd.

Gister lag het zevendaags gemiddelde van het aantal nieuwe opnames op verpleegafdelingen op 260, een week eerder was dat 263. Voor de IC was het zevendaags gemiddelde 48, terwijl dat een week eerder 46 was. Nog absoluut niet de gemiddelde daling van 10 procent, laat staan 15, die het OMT wenst.

"Je kunt eigenlijk altijd pas achteraf zeggen of de piek bereikt is, niet als je je nog op de piek bevindt", zegt epidemioloog Alma Tostmann van het Radboudumc in Nijmegen. Rond half april was er een daling van meer dan 10 procent wat betreft het gemiddelde aantal nieuwe IC-opnames, maar die was daarna snel verdwenen. Tostmann: "Als het een week of twee blijft dalen, kun je zeggen dat je de piek bereikt hebt. Anders kijk je misschien gewoon naar schommelingen. En het is gevaarlijk om daar versoepelingen op te baseren."

Maar áls de daadwerkelijke daling is ingezet, zal die ook doorzetten, denk Yorick Bleijenberg: "Omdat we nu veel aan het vaccineren zijn, en omdat het beter weer wordt."

Alma Tostmann waarschuwt dat het effect van vaccineren vertraagd zichtbaar is. "Mensen die nu gevaccineerd worden, hebben pas over een maand invloed op de ziekenhuiscijfers. Het duurt even voordat er antistoffen zijn aangemaakt, dan werkt het door in het aantal besmettingen en pas daarna op de ziekenhuisopnames."

Long covid

En zelfs als het aantal nieuwe ziekenhuisopnames daalt, zijn er kanttekeningen te plaatsen. Een deel van de patiënten dat op een verpleegafdeling ligt, zal doorstromen naar de IC. En op de IC ligt een patiënt gemiddeld weer drie weken. Dus de ziekenhuisbezetting neemt zelfs als het aantal nieuwe opnames daalt, niet gelijk sterk af.

Daar komt bij dat de versoepelingen die 28 april zijn ingegaan weer kunnen leiden tot een toename in besmettingen. Het is nu te vroeg om daar iets over te zeggen. Maar omdat ouderen in steeds grotere mate gevaccineerd zijn, zal dat niet per se leiden tot meer ziekenhuisopnames. En dan kan er volgens de maatstaven van het kabinet en OMT verder versoepeld worden, waardoor het aantal besmettingen verder oploopt. Alleen dan onder de groep die nog niet gevaccineerd is: jongeren.

Jongere mensen belanden na een besmetting meestal niet in het ziekenhuis, maar kunnen wel 'long covid' oplopen. "Naar schatting heeft 10 procent van de mensen die besmet is last van langdurige gevolgen van een corona-infectie", zegt Bleijenberg. "Maar die worden in de cijfers voor het versoepelbeleid niet meegenomen."