Weer demonstraties in Rusland om Navalny? ‘We hebben geen tijd te verliezen’

Als het aan het team van Aleksej Navalny ligt, worden het de grootste protesten sinds de Russische Revolutie in 1917. Op de dag dat president Poetin zijn jaarlijkse toespraak in het parlement houdt, hopen zij in verschillende Russische steden honderdduizenden mensen op de been te krijgen om vanavond tegen hem te demonstreren.

"Of het echt zo massaal wordt, is de vraag", zegt correspondent Iris de Graaf vanuit Moskou. Hoewel honderdduizenden Russen via sociale media hebben aangegeven de demonstraties te steunen, gaan naar verwachting veel minder mensen ook daadwerkelijk de straat op. "Voor de demonstraties is geen toestemming, en dus loopt iedereen die eraan deelneemt een aanzienlijk risico om opgepakt te worden en voor langere tijd vast te zitten.

Hongerstaking

Aanleiding voor het protest is de gezondheidstoestand van Navalny, die na drie weken hongerstaking in een Russisch strafkamp afgelopen weekend in kritieke toestand werd overgebracht naar de ziekenboeg in een ander kamp. Artsen daar noemen zijn toestand "bevredigend", maar zijn eigen medische team is het daar niet mee eens. "Navalny kan elk moment doodgaan", concludeerde zijn arts afgelopen weekend op basis van een bloedonderzoek.

In augustus vorig jaar was de toestand van Navalny ook al kritiek, nadat hij vergiftigd werd door de Russische geheime dienst. Bekijk in de tijdlijn hieronder wat er sindsdien gebeurde:

"Er is geen tijd te verliezen. De toestand van Navalny is kritiek", denkt de Russische Dmitry Belousov. Hij werkte lange tijd als journalist en eindredacteur bij de Russische staatstelevisie, maar vluchtte twee jaar geleden naar Nederland en ontpopte zich tot fel criticus van president Poetin.

Zelf gaat Belousov de straat op in Amsterdam, waar ook een demonstratie is gepland. "Ik wil daarmee geen boodschap geven aan de Russische regering", benadrukt hij, "want dat zou voor mij gelijkstaan aan onderhandelen met terroristen. Maar ik wil wel van hieruit mijn steun betuigen aan alle Russen die opkomen voor vrije meningsuiting."

Extremistische organisatie

Oorspronkelijk was het de bedoeling van Navalny's team om te wachten met demonstreren totdat een half miljoen mensen via sociale media zouden aangeven mee te doen. Hoewel dat aantal nog niet bereikt is, gaat de actie nu toch door. "Alleen een massale publieke vertoning kan Navalny nog redden", zeiden politieke medestanders in een video op YouTube.

De verslechterde gezondheidstoestand van hun leider is niet de enige reden waarom Navalny's team onder tijdsdruk staat. Vorige week spande het Russische OM in Moskou een rechtszaak aan, met als doel zijn organisatie te laten bestempelen als 'extremistisch'. Zowel de activiteiten van Navalny's stichting tegen corruptie als die van zijn politieke groeperingen in het hele land zouden daarmee illegaal worden. "Wie er dan nog mee geassocieerd wordt, riskeert een jarenlange celstraf", zegt correspondent Iris De Graaf.

Hoewel de hoorzitting van de rechtbank pas op 26 april gepland staat, behandelen de autoriteiten Navalny's organisatie nu al als een gevaarlijke groep. Zo werden de afgelopen dagen zeker vijf medewerkers van Navalny aangehouden en werden twee regionale kantoren van zijn organisatie doorzocht. Andere kantoren zijn uit voorzorg gesloten; sommige medewerkers vertrokken gedwongen naar het buitenland.

Maar ook voor mensen die niet rechtstreeks bij Navalny's organisatie aangesloten zijn, wordt het riskant om vandaag de straat op te gaan, voorspelt De Graaf. "De toegangswegen naar de centrale pleinen rondom het Kremlin zijn geblokkeerd en overal in Moskou is extra politie aanwezig. Op Telegram delen oppositiekanalen al volop flyers waarin staat wat je moet doen als je gearresteerd wordt, of geraakt wordt door een politieknuppel."

Internationale druk

Ook internationaal wordt de situatie rond de oppositieleider nauwlettend gevolgd. De Verenigde Staten maakten al duidelijk dat, mocht Navalny in gevangenschap overlijden, dat "gevolgen" zou hebben voor de relatie met Rusland. De Europese ministers van Buitenlandse Zaken beraadden zich afgelopen maandag op mogelijke strafmaatregelen.

Politiek vluchteling Dmitry Belousov heeft weinig vertrouwen in die internationale druk. "Uiteindelijk laten landen volgens mij uiteindelijk hun economische belangen voorgaan," vreest hij. "Sancties komen daardoor nooit heel hard aan."

Bovendien, vindt hij, is het vooral aan de Russen om zich uit te spreken tegen de manier waarop de regering Navalny behandelt. "Uiteindelijk moeten Russische problemen ook in Rusland worden opgelost."