Raúl Castro stopt als partijleider in Cuba, maar blijft machtig achter de schermen

• Oumaima Abalhaj

  redacteur Buitenland

Zoals verwacht heeft Raúl Castro op het congres van de Cubaanse Communistische Partij zijn vertrek als partijleider aangekondigd. Volgens de 89-jarige Raúl - de broer van de overleden oud-president Fidel - is het tijd om de macht door te geven aan een jongere generatie.

Maar betekent dit het einde van het bewind van Castro? Yuribert Capetillo Hardy maakte na de dood van Fidel Castro, eind 2016, de VPRO-documentaire Cuba na Castro. "Eigenlijk klopt de titel niet, want het regime van Castro leeft voort", zegt hij. "Zolang Raúl nog leeft, is hij de baas."

Dat denkt correspondent Marc Bessems ook. "Raúl zal achter de schermen heel veel macht blijven houden. Hij heeft zich jaren voorbereid op deze pensionering. De nieuwe generatie die het gaat overnemen, heeft hij zelf benoemd en klaargestoomd."

Capetillo Hardy groeide op in de Cubaanse hoofdstad Havana en wilde op jonge leeftijd al het land verlaten. "Met een tv-antenne konden we Amerikaanse commercials zien. Ik zag allerlei chocoladereclames, zoals die van Kit-Kat. Dat kenden wij niet. Mijn doel werd toen: Kit-Kat eten."

Economie ingestort

Op z'n zeventiende vertrok hij naar Nederland. Volgens Capetillo Hardy is er sindsdien weinig veranderd in Cuba. En door de Amerikaanse sancties en de coronapandemie is de situatie op het eiland verslechterd, want de toeristen blijven weg.

"En dat toerisme is de motor van de Cubaanse economie", zegt correspondent Bessems. "Het regime heeft zelf toegegeven dat de economie met 11 procent is gekrompen, dus ze hebben het echt zwaar."

Dat merkt ook de familie van Capetillo Hardy. "De regering heeft overal in het land winkels geopend, waar je van alles kunt kopen tegen heel hoge prijzen. Het is een soort supermarkt met brood, kaas en ham", zegt hij. Maar je komt de winkel alleen in als je betaal met de MLC: Moneda Libremente Convertible. Een nieuwe munt die in het leven is geroepen om de handel in dollars en euro's op de zwarte markt, tegen te houden.

"Ik stuur mijn vader geld, zodat hij eten kan kopen. Maar dat geld kan hij niet opnemen", zegt Capetillo Hardy. "Hij kan het alleen uitgeven met zijn betaalpas in zo'n winkel waar ze alleen de MLC accepteren."

Door de economische crisis ontkomt de Communistische Partij er niet aan om het tijdens het congres te hebben over hervormingen. Deze week werden er al een aantal landbouwhervormingen aangekondigd. Zo mag je nu onder bepaalde voorwaarden een koe slachten en het vlees verkopen.

"Bijna alles op Cuba is staatsbezit, dus ook een koe", zegt Bessems. "Als je het vlees wilt verkopen, dan is dat niet zo eenvoudig. Die regels hebben ze nu iets versoepeld. Boeren kunnen nu onder allerlei voorwaarden koeienvlees verkopen. Het is maar een klein stapje."

De vader van Yuribert Capetillo Hardy is blij met die kleine stap. "Ze hopen zo de Cubanen voorlopig weer tevreden te houden en dat lukt".

Cuba is als eerste Latijns-Amerikaanse land bezig met het ontwikkelen van wel vijf vaccins om uit de coronacrisis te komen. Bij twee daarvan zit het onderzoek nu in de eindfase. Het regime denkt binnenkort te kunnen starten met het vaccineren.

Volgens correspondent Marc Bessems hopen de Cubanen hiermee het toerisme weer op gang te krijgen. "Er wordt al gesproken over vaccintoerisme, dus dat je een vakantie boekt naar Havana en dan een gratis prikje erbij krijgt van de Cubanen. Het is bovendien ook nog eens een keer wat goed nieuws uit Cuba. Dat dat kleine Cuba toch als één van de weinige landen in de regio zo'n vaccin kan maken."

'Systeem dwingt je te overleven'

Maar Yuribert Capetillo Hardy is sceptisch. "Het is heel dramatisch. Cuba heeft een goede propagandamachine en de rest van de wereld trapt er makkelijk in. Ondertussen hebben mijn vader en opa geen medicijnen en geen eten. Mensen verdienen niks. Het is elke dag overleven", zegt hij geëmotioneerd. "Cubanen hebben geen ruimte om aan de toekomst te denken. Het systeem dwingt je om elke dag te overleven, zodat je niet naar de toekomst kán kijken."

Capetillo Hardy ziet de toekomst van zijn geboorteland dan ook somber in. "Ik keek laatst naar een film over de Tweede Wereldoorlog. Ik zag veel jonge mensen doodgaan. Ik moest ineens huilen, omdat ik moest denken aan Cuba. De hoop naar vrijheid. Ik heb zoveel mensen zien doodgaan met die hoop."