Kamer deels morrend akkoord met Tjeenk Willink, vertrouwensvraag op tafel

D66-leider Kaag heeft in het Kamerdebat over de formatie gezegd dat zij die gesprekken vanuit "een nulpunt" zal beginnen. "Dat is het meest zuivere in dit proces", zei zij. D66 nam het voortouw in de nieuwe ronde formatiegesprekken en stelde voor Herman Tjeenk Willink tot informateur te benoemen.

Een meerderheid heeft daarmee ingestemd, al zijn er bezwaren. Bijvoorbeeld bij Denk, over de "niet echt frisse wind" waar de doorgewinterde informateur voor staat. Alleen de PVV, Forum voor Democratie en de BoerBurgerBeweging (BBB) stemden tegen.

Kaag wil dat Tjeenk Willink in drie weken onderzoekt of er voldoende vertrouwen opgebouwd kan worden om aan een inhoudelijk formatieproces te beginnen. Maar het moet wat haar betreft ook meteen gaan over een nieuwe politieke bestuurscultuur, met meer openheid.

Verschillende oppositiepartijen vroegen haar of die gesprekken wel kunnen na vorige week. Kaag zegt dat dat kan, omdat zij niet meteen over de 'poppetjes' wil praten maar over de inhoud.

Kaag: "Als u mij vraagt 'sluit u de heer Rutte uit?', dan zeg ik dat dit niet het moment is om daarop te antwoorden. Er zal wel heel veel vanuit de heer Rutte moeten gebeuren. Het proces moet zorgvuldig en rustig verlopen en ik ga niet vooruitlopen."

VVD-leider Rutte maakte als eerste spreker duidelijk dat hij en niemand anders deze gesprekken namens zijn partij gaat voeren. Hij zei uitvoerig over de ontstane situatie nagedacht te hebben.

Rutte: "En de rode draad is het vraagstuk van macht en tegenmacht. Hoe ga je om met regeerakkoorden en de relatie tussen kabinet en Kamer. De cultuur die we hebben bij de overheid en het ambtelijk apparaat." Hij wil dat informateur Tjeenk Willink dit thema meeneemt in de gesprekken.

Ook Rutte kreeg kritiek van PVV, SP, Partij voor de Dieren en anderen omdat de oppositie vindt dat Rutte zou moeten opstappen. SP-leider Marijnissen noemde Rutte een sta-in-de-weg voor een vlotte formatie.

PVV-leider Wilders wil nieuwe verkiezingen. Rutte zei niet bang te zijn voor verkiezingen, maar vindt dat nu niet verstandig. Hij wil eerst dat alle partijen met de informateur spreken om te zien of het vertrouwen kan worden hersteld.

Nieuwe Kamervoorzitter

Die vertrouwensvraag lag in het debat meteen op tafel toen PVV-leider Wilders informeerde of Kaag en Rutte een akkoord hadden gesloten over de D66-kandidaat voor het Kamervoorzitterschap.

Wilders vroeg aan Kaag: "Wat heeft u hierover tegen Rutte gezegd en wat hebben uw partijgenoten tegen andere VVD'ers gezegd?"

Kaag vertelde dat zij vanochtend was gebeld door D66-Kamerlid Bergkamp die zei dat zij zich kandidaat ging stellen. Kaag: "En tegen Rutte heb ik in een persoonlijk gesprek gezegd dat D66 er aan dacht om Bergkamp te kandideren. En dat dit voor mij een vrije kwestie is, dus ik heb ook niets gevraagd. Ik heb het gemeld zonder enige verwachting."

Rutte zei in het gesprek met Kaag dat hij het ook een goed idee vond om de verkiezing niet vooraf af te spreken, vertelde Kaag. In het debat bevestigde Rutte de lezing van Kaag.

Maar Wilders vertrouwde het niet. "U heeft met elkaar gebeld, in een persoonlijk gesprek. Dat stinkt en u beïnvloedt de procedure", zei hij. Kaag accepteerde deze aantijging niet. Zij zei dat Wilders altijd alles zijn eigen kleur en verdachtmakingen meegeeft. "U schetst hier zichzelf mee. Zo de waard is vertrouwt hij zijn gasten. Ik gooi die aantijging keihard terug."

CDA-leider Hoekstra houdt wat betreft de gesprekken zijn kaarten nog steeds tegen de borst. "De CDA-fractie is niet aan zet en zal niet snel aan zet komen", zei hij. Hoekstra steunt wel het voorstel om Tjeenk Willink te benoemen tot informateur.

Informateur Tjeenk Willink heeft aangekondigd pas aan het werk te gaan als er een nieuwe Kamervoorzitter is, omdat hij de verkiezing morgen niet wil verstoren. "Aan het eind van de middag hoop ik duidelijk te kunnen maken hoe ik het ga aanpakken."