EU-sancties tegen Rusland komen er, maar niet zoals Navalny wil
Rusland is veel te ver gegaan door oppositieleider Navalny direct na zijn aankomst gevangen te nemen. Dat vinden verreweg de meeste landen van de Europese Unie. Vandaag komen de ministers van Buitenlandse Zaken bij elkaar in Brussel en ze zullen zeer waarschijnlijk nieuwe sancties afkondigen tegen Rusland.
De strafmaatregelen zullen gaan gelden tegen mensen die betrokken zijn geweest bij mensenrechtenschendingen in Rusland. Dat kunnen bijvoorbeeld politiemensen zijn die Navalny arresteerden, rechters die zijn straf uitspraken of mensen die de afgelopen tijd betrokken waren bij het neerslaan van protesten in Rusland. Van hen zullen de banktegoeden worden bevroren en ze zullen geen visa meer krijgen om naar de EU te reizen.
Dat klinkt misschien als een stevige aanpak, maar het is niet wat de inmiddels gevangen gezette Navalny zelf wil. Hij sprak eind november met Europarlementariërs en riep Brussel op om sancties af te kondigen tegen steenrijke Russische oligarchen. Als zij hun luxe jachten niet meer kunnen aanleggen in de havens van Monaco en Barcelona, zullen zij druk op Poetin uitoefenen om de koers te wijzigen, zo redeneert Navalny.
Grote blamage
Die koers lijkt misschien logisch, maar is volgens EU-diplomaten in de praktijk toch ingewikkeld door te voeren. Dankzij een Nederlands initiatief bestaat sinds kort de mogelijkheid om EU-sancties op te leggen op basis van mensenrechtenschendingen. Maar de mensen tegen wie die sancties zijn gericht, moeten wel rechtstreeks betrokken zijn geweest bij die schendingen. En dat geldt niet voor de oligarchen.
Als er Russen op de sanctielijst komen te staan die niets met de arrestatie van Navalny of het neerslaan van protesten te maken hadden, dan kunnen zij hun straf aanvechten bij het Europees Hof. Als zo'n zaak wordt verloren zou dat voor de EU een grote blamage zijn. En dus willen de EU-landen de lijst echt beperken tot mensen van wie kan worden bewezen dat ze de afgelopen tijd mensenrechten hebben geschonden.
Probleem is wel dat EU-sancties lokale rechters of politiemensen niet per se hard zullen treffen. Brusselse diplomaten zeggen dat door de dreiging van Europese sancties niet alle rechters nog willen deelnemen aan showprocessen.
Dat is winst voor de EU, maar tegelijk zullen dreigementen vanuit het Kremlin voor de meeste Russen een veel grotere impact hebben op hun leven dan dreigementen uit Brussel. Als de Russische politiemensen of rechters die op de sanctielijst komen te staan toch al niet naar de EU reizen, dan zal hen nooit een visum geweigerd worden. Het is ook de vraag of deze groepen Europese banktegoeden hebben.
NOS op 3 maakte eerder deze video over Navalny:
De ministers moeten unaniem instemmen met de sancties. De EU-landen zitten wat betreft hun Ruslandbeleid lang niet altijd op één lijn. Hongarije bijvoorbeeld koopt coronavaccins bij de Russen, ook al krijgen ze daarop kritiek vanuit Brussel. Duitsland ziet dan weer niets in economische sancties die het project rond de Russisch-Duitse gasleiding Nordstream 2 kunnen schaden.
Toch lijken de EU-landen wat betreft de sancties naar aanleiding van het lot van Navalny meer op één lijn te zitten. In oktober stelden de EU-ministers ook al sancties in, nadat Navalny was vergiftigd. Als er al tegenstanders waren, dan verloren die de strijd. Ook de afgelopen dagen waren er in de voorbereidende vergaderingen geen landen die dreigden hun veto uit te spreken tegen nieuwe sancties.
Verkeerde signaal
Het bezoek van de Europese buitenlandcoördinator Borrell aan Moskou, begin deze maand, heeft daar wellicht ook mee te maken. Borrell maakte daar geen sterke indruk. Op een persconferentie zei de Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov hem recht in zijn gezicht dat de EU geen betrouwbare partner is. Borrell liet het onweersproken. Dezelfde dag zette Lavrov ook nog eens drie Europese diplomaten uit.
Hoewel er in Brussel veel kritiek is te horen op het optreden van Borrell, lijken de rijen ook tegenover Rusland juist te worden gesloten. Borrell nu laten vallen zou het verkeerde signaal zijn aan het Kremlin. Als na zo'n moeilijk bezoek sancties uitblijven, zou dat het beeld bevestigen van een weifelend EU-buitenlandbeleid.
Het zal vandaag nog niet bekend worden wie er precies op de sanctielijst komen te staan. Daar zullen Brusselse ambtenaren zich de komende weken over buigen. Bij de EU-top volgende maand zullen de EU-leiders die namen dan definitief bevestigen.
