Rechtszaak over poststemmen: 'Waarom moet ik mijn gezondheid op het spel zetten?'
In Den Haag dient vandaag een kort geding over stemmen per post. Vanwege de coronapandemie mogen 70+'ers per brief hun stem uitbrengen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Jongere mensen met een kwetsbare gezondheid mogen dat niet; de Partij voor de Dieren vindt dat discriminatie.
Naast de 2,4 miljoen stemgerechtigden ouder dan 70 jaar zijn er volgens de PvdD "nog miljoenen volwassenen met onderliggende ziekten die het RIVM ook als 'kwetsbaar' aanmerkt". Per motie lukte het niet om ook voor deze groep poststemrecht te krijgen en daarom probeert de partij het nu via de rechter. De rechtbank in Den Haag buigt zich vanaf 12.00 uur over de kwestie.
'Ga niet eens naar de supermarkt'
Sabine Tebbens (36) heeft zenuwziekte MS en hoopt vurig dat het kort geding slaagt. De inwoner van Bakel zit naar eigen zeggen sinds maart vorig jaar binnen. "Als ik corona krijg, word ik hoogstwaarschijnlijk ernstig gehandicapt, nog meer dan ik al ben, of kom ik te overlijden. Ik ga nu niet eens naar de supermarkt. Waarom zou ik dan mijn gezondheid op het spel moeten zetten om te stemmen?"
Als alternatief kan Tebbens wel iemand machtigen namens haar te stemmen. Bij uitzondering mag een persoon nu namens drie anderen stemmen; eerder was dat maximaal twee. "Maar niet iedereen heeft het geluk dat ze daarvoor iemand hebben. Bovendien betekent iemand machtigen dat je per direct je stemgeheim kwijtraakt."
De gemachtigde persoon weet op wie er is gestemd, want hij of zij kleurt het vakje rood op het stembiljet. Zo'n situatie van politiek kleur moeten bekennen is volgens Tebbens in strijd met het grondwettelijke recht op geheime stemming.
'Onhaalbaar'
Minister Ollongren (D66, Binnenlandse Zaken) heeft al gezegd dat het niet haalbaar is om alle kwetsbare personen per post te laten stemmen. Gemeenten hebben niet op een rij welke inwoners extra risico lopen vanwege het coronavirus. Het is volgens Ollongren niet te doen om die informatie op tijd voor de verkiezingen van 17 maart te verzamelen en te verifiëren. Voor 70+'ers was dit volgens haar wel haalbaar.
"We roepen juist de mensen met een kwetsbare gezondheid op: als je je zorgen maakt, ga dan op maandag of dinsdag stemmen", zei Ollongren. Ook op 15 en 16 maart zijn er in elke gemeente, afhankelijk van het aantal inwoners, een of meerdere stemlokalen open. Die zijn vooral bedoeld voor mensen die tot een risicogroep behoren.
Maar de PvdD en ook Bij1 vinden deze maatregelen onvoldoende en willen dat mensen met een kwetsbare gezondheid ook mogen stemmen per post. Belangenorganisaties Longfonds, de Patiëntenfederatie en Ieder(in) laten momenteel onderzoeken of de kwestie speelt onder hun leden.
De Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland laat in een reactie weten: "Het is niet realistisch nog in de korte tijd die rest te verwachten dat er ook voor mensen met een beperking een mogelijkheid komt per post te stemmen. Dat zou wellicht wel mogelijk zijn als de verkiezingen worden uitgesteld."
Gevaren van poststemmen
Overigens is poststemmen volgens experts risicovol. "Mensen kunnen makkelijker beïnvloed worden, het stemgeheim wordt ondermijnd en brieven zouden eventueel kwijt kunnen raken in de post", zei hoogleraar politicologie Carolien van Ham maandag tegen Nieuwsuur.
Ook de Kiesraad heeft gewezen op de risico's van stemmen per brief. Het adviesorgaan pleitte er daarom voor briefstemmen alleen mogelijk te maken op aanvraag. "Alle kiezers voor wie het een probleem is om te stemmen, in het stemlokaal of per volmacht, kunnen dan van die mogelijkheid gebruikmaken, ook kiezers jonger dan 70 jaar."
Dat advies werd niet overgenomen. Alle mensen die op 17 maart 70 jaar of ouder zijn krijgen een stembiljet opgestuurd, ongeacht of ze dat ook willen. Maar lang niet alle 70+'ers geven aan daar behoefte aan te hebben. "Het wordt dus mogelijk gemaakt voor een groep die er deels niet in geïnteresseerd is en onmogelijk gemaakt voor de groep die onder de 70 is en ook kwetsbaar is", vat een woordvoerder van de Kiesraad het samen.
