Nigeriaanse boer hoort uitspraak in zaak tegen Shell: 'Door hen ben ik alles kwijt'

• Heleen D'Haens

  redacteur Buitenland

Dertien jaar wacht boer Chief Fidelis Oguru al, sinds hij besloot om samen met drie andere Nigeriaanse boeren een rechtszaak aan te spannen tegen Shell, het op een na grootse oliebedrijf ter wereld. Lekkende oliepijpleidingen hadden zijn landbouwgrond zodanig vervuild dat er niets meer groeide.

En vandaag is het zover. Om elf uur hoort hij van een rechter in Den Haag of hij gelijk krijgt. Als Shell schuldig wordt bevonden, hoopt Oguru op een compensatie voor de inkomsten die hij al die jaren is misgelopen.

Het lek waarvoor Chief Fidelis Oguru Shell aanklaagt, was er al in 2005. Toch ondervinden hij en zijn dorpsgenoten er nog steeds de gevolgen van. Hij legt uit waarom:

"Ik verdiende mijn geld met landbouw en visvangst. We oogstten van de bomen en plantten cassave. Dat kan nu niet meer", vertelt de inmiddels gepensioneerde boer.

De delta van de Niger-rivier, het olierijke gebied waar zijn dorp middenin ligt, is een gigantisch moeras met getijden. De olie die lekte, volgens Oguru's advocaat zo'n 24 duizend liter, verspreidde zich via het water naar de velden en de visvijvers in de buurt. De omgeving werd bedekt met zwarte, stinkende drab.

Gezondheidsrisico's

Zo erg als het toen was, is het in Oguru's dorp al lang niet meer. Hoewel gewassen er volgens hem nog steeds minder snel groeien dan vroeger, zijn de meeste zichtbare oliesporen inmiddels verdwenen. Her en der zijn tussen het gras nog kleine vlekken te zien.

Op andere plekken in de Niger-delta is de situatie anders. In het gebied, ongeveer zo groot als België, zijn lekken aan de orde van de dag.

Dat heeft zware gevolgen voor de bewoners. Economisch dus, maar ook voor de gezondheid. Zo stelde de milieu-organisatie van de VN vast dat drinkwater in de Nigerdelta vaak kankerverwekkende stoffen bevat. Ook bleek uit onderzoek dat baby's die geboren worden in een straal van tien kilometer rond vervuild gebied, bijna twee keer zoveel kans hebben als gemiddeld om te overlijden voor ze maand oud zijn.

Een deel van het probleem is dat sommige inwoners en lokale bendes moedwillig gaten maken in de leidingen om ruwe olie af te tappen om het illegaal te raffineren.

Shell betoogt in de rechtszaak tegen Chief Fidelis Oguru dat het om die reden niet aansprakelijk is voor de olieschade aan zijn land. Die is volgens Shell veroorzaakt door oliedieven. Bovendien zegt het bedrijf dat het niet rechtstreeks verantwoordelijk is voor de vervuiling in de Nigerdelta, omdat de dagelijkse leiding daar in handen is van een Nigeriaans dochterbedrijf.

Eerder in deze rechtszaak volgde een Nederlandse rechter die redenering. Hij besliste dat het bedrijf inderdaad niet verantwoordelijk was voor het lek in het dorp van Chief Fidelis Oguru. Die ging daartegen in beroep: "Er is nooit iemand op die plek geweest die de pijplijn heeft gesaboteerd. Bovendien: Shell heeft mensen in dienst die de veiligheid van die pijplijn moeten garanderen. Als de leiding gesaboteerd was, hadden zij toch meteen kunnen komen?"

Het duurde destijds twaalf dagen tot werknemers van Shell het lek kwamen dichten.

Meerdere lekken

Milieudefensie, de Nederlandse organisatie die de Nigeriaanse boeren in de rechtbank vertegenwoordigt, vindt dat Shell zijn leidingen niet goed genoeg onderhoudt en onvoldoende beschermt tegen bendes.

De organisatie heeft groot ingezet op de zaak, mede omdat de boeren voor hen symbool staan voor alle burgers die zich gedupeerd voelen door grote bedrijven. "Een overwinning zou het begin van een nieuw tijdperk inluiden, waarin multinationals zoals Shell niet meer wetteloos hun gang kunnen gaan", schrijft de directeur in een persbericht.

Boer Chief Fidelis Oguru is zich bewust van die voorbeeldfunctie. Toch denkt hij bij het uitspreken van het vonnis vooral aan zijn eigen situatie. Hij droomt al van nieuwe akker. "Maar als de rechter beslist dat Shell de olie moet opruimen, is het misschien zelfs mogelijk om mijn eigen landbouwgrond opnieuw te gebruiken."

Maar eerst is het wachten op de uitspraak. Hij is naar de stad gereisd om daar met de andere boeren de uitspraak via videoverbinding te volgen. "Het is mijn eigendom, mijn land dat vernield is. Ik heb niks meer. Ik ben afhankelijk van God."