Nergens ter wereld meer landmijnen dan in Jemen: 'Mijn been vloog door de lucht'

Het was een kwestie van een seconde toen het leven van Fatahiye Salah voorgoed veranderde. Ze was hout aan het sprokkelen met haar zwager en twee van haar kinderen toen ze op een landmijn trapte. "Ik zag mijn been door de lucht vliegen. Mijn tenen landden verderop."

Het verhaal van de 27-jarige vrouw is geen uitzondering in Jemen. In het land liggen naar schatting zo'n 1,1 miljoen landmijnen: meer dan een per dertig inwoners. Duizenden mensen verloren de afgelopen jaren een of meerdere ledematen. Honderden kwamen om.

Midden-Oostencorrespondent Daisy Mohr sprak Fatahiye met de hulp van een lokale cameraman in Jemen. In de video vertelt de vrouw wat haar overkwam:

De Verenigde Naties noemen de oorlog in Jemen de grootste humanitaire crisis in de wereld. In het land woedt al jaren een burgeroorlog tussen Houthi-rebellen, die door Iran gesteund worden, en de regering in het zuiden. Die laatste werkt sinds 2015 samen met Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten.

De aanslepende strijd raakt zowat iedereen in het land. Meer dan 20 van de 30 miljoen Jemenieten leven in voedselonzekerheid en door de barre omstandigheden breken regelmatig ziektes als cholera uit.

Daarnaast zijn er de mensen als Fatahiye, die rechtstreeks slachtoffer worden van wapengeweld. Het Civilian Impact Monitoring Project, dat er onderzoek naar doet, telde in Jemen sinds eind 2017 meer dan 11.000 burgerslachtoffers.

"De manier waarop de oorlog in Jemen gevoerd wordt, door alle strijdende partijen die betrokken zijn, levert veel vragen op", zegt Pieter Wezeman. Hij doet aan het Stockholm International Peace Research Institute onderzoek naar wapenhandel, in het bijzonder in het Midden-Oosten.

"Het gebruik van wapens door Saudi-Arabië in Jemen is stevig bekritiseerd, omdat ervan uit wordt gegaan dat ze zijn ingezet op een manier die indruist tegen het internationaal recht. Er wordt ook gezegd dat Saudi-Arabië bij luchtaanvallen opzettelijk burgerslachtoffers heeft gemaakt, maar dat soort beweringen is moeilijk te bewijzen."

Meerdere westerse landen, waaronder Nederland, legden na aanhoudende kritiek scherpe restricties op voor het leveren van nieuwe wapens aan Saudi-Arabië. Maar dat geldt niet voor alle landen. Veruit de grootste leveranciers, de VS en het VK, gingen door. Saudi-Arabië krijgt zo'n 60 procent van zijn wapens vanuit de VS, een kwart van de Britten. Ook Frankrijk en Spanje bleven nagenoeg zonder beperking leveren aan Saudi-Arabië.

Vanavond heeft de nieuwe Amerikaanse president Biden gezegd wapenverkopen aan Saudi-Arabië tijdelijk op te schorten.

Ook de Houthi-rebellen in Jemen maken zich schuldig aan schendingen van het oorlogsrecht. Zo wordt het gebruik van landmijnen, dat volgens verschillende oorlogsverdragen verboden is, vooral aan hen toegeschreven.

Ook de 27-jarige Fatahiye vermoedt dat de mijn waar zij op stapte door de Houthi's was neergelegd. Human Rights Watch beschrijft in een rapport dat de mijnen vermomd worden als stenen of boomstammen, zodat ze niet opvallen in het landschap. Daardoor worden ook veel kinderen er slachtoffer van.

Met geld van Saudi-Arabië is de afgelopen jaren een ontmijningsprogramma opgezet met als doel om gebieden waarin burgers leven te ontdoen van explosieven. Daarmee zijn nu meer dan 200.000 landmijnen ontmanteld, meldden de Saudi's eind vorig jaar. Maar er is veel kritiek op die rol van Saudi-Arabië als weldoener. In het Jemenitische landschap liggen ook gevaarlijke clusterbommen, die bij Saudische luchtaanvallen zijn afgevuurd.

Eindeloos geweld

Het conflict in Jemen is uitzichtloos, schetst onderzoeker Pieter Wezeman. "Buiten Saudi-Arabië en de Emiraten zijn alle landen het erover eens dat er eigenlijk geen militaire oplossing mogelijk is. Pogingen om de Houthi's militair te verslaan blijken alleen maar te leiden tot een verlenging van het conflict. De conclusie is dat dit alleen diplomatiek-politiek op te lossen valt."

Ook voor Fatahiye Salah is de situatie uitzichtloos. Nadat ze haar been verloor, verliet haar man haar omdat hij geen toekomst zag met een vrouw met een been. Fataha woont nu in een appartement met haar vijf kinderen en probeert te overleven van het weinige dat ze verdient met een voedselkraampje.

In een kliniek in de stad kreeg ze een prothese, waardoor ze weer kan lopen. "Die kliniek heeft mijn leven gered. Zonder die prothese had ik het niet gered", zegt ze. Toch houdt ze haar hart vast voor het moment dat er in haar stad Taiz weer geweld uitbreekt. "Vroeger kon ik nog wegrennen, toen was ik snel. Maar nu, zonder been, gaat zelfs dat niet meer."