Om mutatie coronavirus te vinden, is extra onderzoek nodig. Doet Nederland genoeg?

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

Het gemuteerde coronavirus in het Verenigd Koninkrijk is ontdekt omdat daar veel extra onderzoek wordt gedaan naar besmettingen met het virus. De Europese evenknie van het RIVM heeft andere landen opgeroepen om ook meer aan dit 'sequencen' te doen, om de nieuwe mutatie beter in beeld te brengen. In Nederland gebeurt dit alleen steekproefsgewijs, maar dit wordt de komende tijd wel uitgebreid, laat het RIVM desgevraagd weten.

Momenteel zenden vijftien labs verspreid over heel Nederland monsters van besmette personen in bij het RIVM die geanalyseerd worden, legt het instituut uit. "Dat worden meer labs in de toekomst."

Dat gaat veel verduidelijken, zegt epidemioloog Amrish Baidjoe. "Want mark my words: ze komen erachter dat deze mutatie al langer in circulatie is dan nu gemeten."

Sequencen houdt in dat de uitslag van de coronatest van een besmet persoon uitgebreider wordt bekeken in het laboratorium. Daarbij wordt gekeken naar het rna, en wordt de genetische code van het virus per persoon in kaart gebracht.

Dit sequencen gebeurt momenteel dus steekproefsgewijs in Nederland, maar ook op aanvraag om bijvoorbeeld te kijken of een grote groep besmettingen toe te schrijven is aan een superspreading event, legt Lieke van Alphen, medisch moleculair microbioloog van het MUMC, uit.

Het aantal labs dat hun monsters opstuurt voor steekproeven gaat de komende tijd omhoog, zegt het RIVM dus. Maar niet alle besmettingen worden extra onderzocht. "Dat zouden er momenteel bijna 13.000 per dag zijn", aldus een woordvoerder.

In het Verenigd Koninkrijk wordt op veel grotere schaal aan sequencen gedaan: daar registreren ze gedetailleerd welke variant van het coronavirus mensen oplopen. Ter vergelijking: in een internationale database waarin sequences met elkaar worden gedeeld, staan wereldwijd bijna 275.000 sequenties, waarvan zeker 125.000 uit het Verenigd Koninkrijk, en 3500 uit Nederland.

Volgens Van Alphen is het niet gek dat in Nederland niet iedereen op deze manier wordt onderzocht. Het sequencen gebeurt met het rna van 96 patiënten tegelijk. Om uit te zoeken hoe de genetische code van 96 besmette mensen eruitziet ben je 3 dagen kwijt en honderden euro's. "Het is geen goedkope snelle methode waarbij je 20 mensen in een kwartier onderzoekt." En weinig labs hebben de methode om te sequencen in huis.

Daarnaast is met sequencen alleen niet al het onderzoek afgerond. Als je al een mutatie tegenkomt, kan je daar vervolgens niet veel mee, zegt Van Alpen. "Je weet namelijk niet wat deze mutatie doet. Zorgt hij voor snellere besmetting? Voor ergere klachten? Om dat te weten moet je alle andere epidemiologische data onderzoeken."

Daarom is het belangrijk om internationaal samen te werken, zegt Van Alphen. Een van de adviezen van het Europese RIVM is ook om zo snel mogelijk (gesequencede) data onderling te delen.

Wel is er al een internationaal programma waarin sequences met elkaar worden gedeeld, zegt epidemioloog Baidjoe. Het is opgezet na de uitbraak van het SARS-virus en je kan er data over influenzavirussen van alle landen inzien. "Je kan zo altijd zien wat er rondgaat in de landen om je heen."

NOS op 3 legt in deze video uit dat het onvermijdelijk is dat virussen muteren:

Volgens Van Alphen en Baidjoe is het onnodig dat Nederland op dezelfde grote schaal als het Verenigd Koninkrijk gaat sequencen. Van Alphen: "Het is niet kostenefficiënt. Vaak is het zinvoller om steekproefsgewijs te kijken."

Toch is het wel belangrijk om veel te blijven sequencen. Zeker met dit gemuteerde virus, dat op een precair moment komt, zegt epidemioloog Alma Tostmann. "Stel dat het een variant is die zich echt sneller verspreidt, dan wil je daar alles aan doen om dat buiten Nederland te houden. Zeker in een periode waarin mensen familie en vrienden opzoeken met de feestdagen."

Ze vindt het snelle handelen van het kabinet - dat in de nacht van zaterdag op zondag een Kamerbrief verstuurde om het vliegverbod naar het Verenigd Koninkrijk bekend te maken - dan ook begrijpelijk. "In een uitbraak is snelheid vaak belangrijker dan perfectie. Als het kabinet dit weekend pas was gaan nadenken en uitgebreid vergaderen, dan waren ze misschien te laat geweest."