Keihard rapport verwacht in kinderopvangtoeslagenaffaire
Drie weken na de ondervragingen over het "wereldkampioenschap bestuurlijk onvermogen", komt de Tweede Kamercommissie vandaag met het rapport over de kinderopvangtoeslagenaffaire.
De commissie onder leiding van CDA-Kamerlid Chris van Dam (die de bovenstaande WK-verzuchting deed in een van de verhoren) heeft de opdracht gekregen om een reconstructie te maken. Zonder conclusies en aanbevelingen dus. Algemeen wordt aangenomen dat het rapport desondanks keihard zal zijn.
Dat is ook waar de eerste ondervraagde op hoopte. "U zegt dat u een foto gaat maken", waren de woorden van advocaat Eva González Pérez bij aanvang van haar verhoor. Ze staat gedupeerde ouders bij, al vanaf toen het nog geen affaire heette. "Ik hoop op een hele scherpe en onthullende foto, zodat iedereen exact ziet welke conclusies hier nodig zijn." Dat is natuurlijk belangrijk voor de ouders, maar ook voor de politiek kunnen de gevolgen groot zijn.
Fraudeur
De affaire in een notendop: ouders worden vanaf 2012 door de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur als zij ook maar iets niet goed hebben ingevuld bij hun toeslagaanvraag of te weinig eigen bijdrage hebben betaald. Een dubbele nationaliteit was reden om als verdacht te worden aangemerkt.
De slachtoffers - tienduizenden ouders, weten we nu - raakten hun toeslag kwijt zonder opgaaf van redenen. En erger: reeds ontvangen toeslagen werden teruggevorderd Dat kon flink in de papieren lopen: het ging om vaak om tienduizenden euro's die moesten worden teruggestort - met grote financiële en sociale problemen als gevolg.
De commissie ondervroeg betrokken (top)ambtenaren en bewindslieden. De tientallen uren aan verhoren heel kort samengevat: iedereen vond het achteraf erg, velen wezen naar elkaar en waarschuwingen kwamen niet waar ze moesten zijn. En als ze daar wel kwamen, dan werden ze nauwelijks herkend.
Ongetwijfeld staat dit allemaal in het rapport. Maar mogelijk staat er nog meer in. Want de commissie had naast de verhoren ook de beschikking over een lading brieven, e-mails, memo's en gespreksverslagen.
Wat de gevolgen gaan zijn van het rapport, is natuurlijk nog onzeker, maar er wordt in Den Haag zeker al op voorgesorteerd. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, samen met SP'er Renske Leijten, RTL Nieuws en Trouw aanjagers in dit dossier, vindt het belangrijk om naar de toekomst kijken van de ouders die wachten op compensatie.
Het rapport zal helpen om nog meer druk te zetten om tot compensatie over te gaan.
"Die operatie verloopt veel te traag", zegt hij daarover. Veel gedupeerden wachten al jaren op het geld dat onterecht is afgenomen. Tot nu toe zijn pas 500 van de naar schatting 22.000 gedupeerden geholpen. "Het rapport zal helpen om nog meer druk te zetten om tot compensatie over te gaan", is de hoop van Omtzigt.
Andere Kamerleden sluiten zich daarbij aan. "Het rapport zet druk", zegt Henk Nijboer van de PvdA. "Het allerbelangrijkste is dat de ouders die zo de vernieling in zijn geholpen fatsoenlijk worden gecompenseerd." Farid Azarkan van Denk hoopt "op de eerste plaats" op erkenning van het leed. Maar wil toch ook graag weten wat "de top van de politiek" wist.
Premier Rutte sprak in zijn verhoor over 'een bal die het ravijn in rolde':
De commissie heeft nadrukkelijk niet de opdracht om schuldigen aan te wijzen, maar er zal waarschijnlijk toch een beeld ontstaan. "Ouders zullen begrijpen wie verantwoordelijk is", verwacht Omtzigt. Dat zo ongeveer iedere betrokkene in meer of mindere mate iets te verwijten is, lijkt duidelijk. Maar omdat het kabinet uiteindelijk verantwoordelijk is, wordt vooral naar de bewindslieden gekeken.
Niet in de laatste plaats door het kabinet zelf. Onderling wordt gesproken over wie 'verantwoordelijkheid moet nemen' en wanneer. Een denkbaar scenario is het aftreden van Eric Wiebes. Hij was in de toeslagenaffairetijd staatssecretaris van Financiën en heeft toen steken laten vallen.
'Idioot'
Dat vond Wiebes zelf ook, bleek uit zijn verhoor, waarin hij onder meer zijn eigen antwoorden op Kamervragen van destijds "verbijsterend", "idioot" en "gewoon fout" noemde. Toen hij wegliep na zijn verhoor was nog net te horen dat hij mompelde: "Wat een verdrietige boel. Verschrikkelijk".
Aftreden van Wiebes zou overigens een ongebruikelijke stap zijn. Het ging namelijk mis toen hij staatssecretaris van Financiën was. Nu is hij minister van Economische Zaken en dus niet meer politiek verantwoordelijk (dat is de huidige staatssecretaris Van Huffelen). En praktisch gezien: Wiebes gaat over de economie en Nederland zit in een economische crisis. Is aftreden dan wel handig?
Srebrenica-scenario
Maar politieke verantwoordelijkheid nemen gaat niet in de eerste plaats over handig. Het gaat meer om het gebaar. Daar komt het Srebrenica-scenario uit 2002 om de hoek kijken. Dat ging als volgt: het kabinet Kok-II trad in 2002 af naar aanleiding van een rapport over de val van de Bosnische enclave. Maar omdat dat kort voor al geplande Kamerverkiezingen gebeurde, had het praktisch gezien weinig consequenties.
Over eenzelfde gebaar van Rutte - die in zijn tien jaar als premier eindverantwoordelijk was voor de hele duur van de affaire - wordt nu in kabinetskring ook gesproken. Met de verkiezingen half maart en het Kamerdebat over het rapport na het kerstreces, is verwachting overigens dat welk gebaar dan ook pas volgend jaar wordt gemaakt.
