Veel belangstelling voor klimaatzaak tegen Shell
Onder grote belangstelling is vanochtend een rechtszaak tegen Shell begonnen, die meerdere dagen zal duren. Milieudefensie en zes andere organisaties hebben Shell voor de rechter gedaagd omdat ze vinden dat het bedrijf te weinig doet tegen klimaatverandering. Ook 17.000 particulieren hebben zich bij de zaak aangesloten.
Vanochtend kwam een aantal van hen met de fiets uit Friesland en Groningen naar de rechtbank in Den Haag, om een donatie te overhandigen aan directeur Donald Pols van Milieudefensie. Voor aanvang van de rechtszaak benadrukte Pols dat Shell de grootste vervuiler van Nederland is en een van de tien grootste vervuilers in de wereld. "Als wij Shell in beweging krijgen, is dat een revolutionaire en belangrijke stap in de strijd tegen klimaatverandering", zegt hij.
In de rechtszaal betoogde de advocaat van Milieudefensie dat Shell op ramkoers ligt met de internationale klimaatdoelen, omdat het teveel broeikasgassen uitstoot. Ook werd aangevoerd dat Shell al langere tijd bekend is met de problematiek, maar er te weinig tegen doet.
Zaak van de overheid
Volgens Shell is klimaatbeleid toch vooral een zaak van de overheid. Shell bepaalt bijvoorbeeld niet of klanten ervoor kiezen om een elektrische auto te kopen, of op andere manieren proberen hun uitstoot te verminderen, voerde de advocaat aan. Een overheid kan dit in tegenstelling tot een bedrijf wel bespoedigen.
Het bedrijf is het eens met Milieudefensie dat het klimaatprobleem serieus aangepakt moet worden. Maar Shell doet al veel wat wel binnen de macht van het bedrijf ligt om duurzamer te opereren.
In z'n eentje kan het bedrijf niet meer doen, reageert Harry Brekelmans van Shell. "Wij vinden dat voortgang afhangt van het samenspel tussen overheden, bedrijven en klanten. Op wereldwijde schaal en in samenhang. En wij denken dat deze eis en deze zaak daar niets aan bijdraagt."
Juridisch interessant
De rechtszaak tegen Shell is de nieuwste in een lijst rechtszaken die steeds langer wordt en de aandacht heeft van juristen. Want of Milieudefensie wint of verliest, de uitspraak kan grote gevolgen hebben. Laura Burgers promoveerde vorige maand aan de Universiteit van Amsterdam op klimaatrechtszaken. Inmiddels zijn er hier wereldwijd al ongeveer 1300 van, vertelt ze.
Gisteren nog werd bekend dat het Europese Hof voor de Rechten van de Mens zich over een bijzondere nieuwe zaak gaat buigen. Portugese kinderen richten zich daarin tegen 33 staten, waaronder Nederland, vanwege hun gebrekkige klimaatbeleid. Maar niet alleen overheden, ook andere bedrijven dan Shell moeten voor de rechter verschijnen.
Laura Burgers bestudeerde een aantal van de klimaatzaken in detail, zoals de Urgenda-zaak in eigen land. Daarbij speelde de discussie of rechters op de stoel van de politiek gaan zitten als ze zich uitspreken over het klimaat. Maar tot op het hoogste niveau, de Hoge Raad, is geoordeeld dat het klimaat wel degelijk een zaak is voor de rechterlijke macht.
Je kunt niet één op één Urgenda vertalen naar deze Shell-zaak.
Volgens Burgers krijgen door dit soort rechtszaken ook generaties in de toekomst als het ware nu een stem. Want de wetenschap geeft aan dat het klimaatprobleem in de toekomst steeds nijpender wordt. "Bij de Urgenda-zaak werd flink de nadruk gelegd op wetenschappelijke feiten. In tientallen pagina's heeft Urgenda al die feiten opgesomd", zegt Burgers. "Daarmee is het dus niet alleen een juridisch verhaal."
Ook Elbert de Jong, hoogleraar privaatrecht aan de Universiteit Utrecht, zegt dat de vraag is in hoeverre argumenten uit de Urgenda-zaak ook tegen Shell steekhoudend zijn. "Een belangrijk verschil is natuurlijk dat bij Urgenda de staat werd aangesproken, en nu een bedrijf. Dus je kunt niet één op één Urgenda vertalen naar deze Shell-zaak."
Mensenrechten
Wel spelen op de achtergrond dezelfde argumenten een rol, namelijk of mensenrechtenverdragen en het klimaatakkoord van toepassing zijn. "Een ander ding is de zogenoemde ongeschreven zorgvuldigheidsnorm. Die houdt in dat je je maatschappelijk betamelijk dient te gedragen en dat je een ander niet mag blootstellen aan onaanvaardbare gevaren. Milieudefensie wil die norm toepassen op het klimaatbeleid van Shell."
Of grote bedrijven als Shell gehouden zijn aan internationale klimaatafspraken, ook al zaten zij daarbij niet aan tafel, is volgens beide juristen een belangrijke vraag. "Volgens Milieudefensie gaat het halen van de klimaatdoelen zonder Shell niet lukken. Belangrijk is dus", zegt Burgers, "dat Milieudefensie dit in de rechtbank ook echt aannemelijk weet te maken."
