Halfjaar na het Damprotest: wat heeft het teweeggebracht?

• Caroline Spijkers

Het begon op 1 juni, morgen precies een half jaar geleden. Het eerste massale protest van Black Lives Matter (BLM) in Nederland, op de Dam in Amsterdam. Aanleiding voor de protesten was de dood van George Floyd. Hij kwam door politiegeweld om het leven in de Amerikaanse stad Minneapolis.

Zes maanden later blikken we terug met jongeren. Wat is het effect van de anti-racismedemonstraties op hun leven?

Dubbel gevoel

Naomie Pieter (30) was erbij op de Dam. Ze was een van de drijvende krachten achter de demonstraties van Black Lives Matter in Nederland en kijkt er met een dubbel gevoel op terug. Aan de ene kant zit er frustratie. "We zijn in Nederland al zo lang bezig met het aanpakken van discriminatie, maar we worden pas wakker als er iets in de VS gebeurt."

Aan de andere kant is ze trots en hoopvol. "Eindelijk werd er openlijk erkend dat er iets mis is met onze systemen. Zo veel verschillende mensen komen in actie tegen onrecht en vormen van uitsluiting. Ik hoop dat we ons met deze energie hiervoor blijven inzetten."

Voornamelijk jongeren met een migratieachtergrond durven steeds meer voor zichzelf op te komen, merkt ook Jaco Dagevos, onderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). "Voortdurend merken dat je er niet bij hoort, is een sterke ervaring die veel mensen met een migratieachtergrond delen. Dan is George Floyd een trigger, maar de ontwikkeling en kanteling waren al veel langer aan de gang."

Mondiger

Al stonden Chichi Zhang (25) en Siham Ammal (29) zelf een halfjaar geleden niet op de Dam, ze steunen de beweging en zijn al langer bezig met dit onderwerp.

Waar Zhang zich vroeger niet uit durfde te spreken, is ze nu mondiger. "Vroeger werd er hanky panky naar me geroepen en durfde ik daar niet op in te gaan. In de Chinese cultuur stel je je bescheiden op en moet alles in harmonie."

Naarmate Zhang ouder wordt, realiseert ze zich dat zulke opmerkingen niet zo onschuldig zijn. "Door op een dringende, maar aardige toon mensen hierop aan te spreken, ontstaat er eigenlijk direct begrip en respect. Dat kost energie, maar ik blijf dat doen. Al bereik ik een van de honderd mensen, alle beetjes helpen."

Onbewuste vooroordelen

Ook Ammal is hier vaak mee bezig. Als dochter van gastarbeiders is ze geboren en getogen in Amsterdam, omringd door verschillende culturen. Pas toen ze psychologie ging studeren in Leiden kwam ze erachter dat sommige medestudenten nog nooit iemand hadden ontmoet met een Marokkaanse achtergrond.

Dat verraste haar, tegelijkertijd realiseerde ze zich dat die gescheiden werelden onbewust vooroordelen en uitsluiting versterken. Het is ook niet gek, zegt Ammal. "We zoeken nu eenmaal sneller contact met mensen die op ons lijken, dat voelt veiliger."

In het dagelijkse leven probeert ze dan ook verschillende werelden bij elkaar te brengen door organisaties te adviseren over diversiteit en inclusiviteit. "Ik wil niet boos zijn op de witte man van middelbare leeftijd en wil niemand uitmaken voor racist. Zo moet je niet de dialoog willen aangaan."

Je kunt beter nieuwsgierig blijven en de ander opzoeken, zegt ze. "Alleen dan krijg je mensen met je mee. Diversiteit is een feit, ik wil dat normaliseren in plaats van problematiseren."

George Floyd als trigger

In Nederland speelt uitsluiting en discriminatie een grote rol in het leven van jongeren met een migratieachtergrond, zegt SCP-onderzoeker Dagevos. Ze hebben minder kansen als het gaat om onderwijs, werkgelegenheid en huisvesting, blijkt uit onderzoeken. Jongeren maken met de BLM-demonstraties een vuist hiertegen.

Veelal anders dan hun ouders zijn ze hier geboren en spreken ze goed Nederlands. "Dit is ook ons land en wij pikken het niet langer", is volgens Dagevos een breed gedragen gevoel. Dat ook veel witte mensen zich betrokken voelen bij dit debat, ziet hij als een belangrijke ontwikkeling.

De BLM-demonstraties kun je een beetje vergelijken met de Dolle Mina's in de jaren 70, zegt de SCP-onderzoeker. Hun feministische standpunten werden door velen als overdreven gezien, maar veel onderwerpen waar zij toen voor ijverden worden nu door een groot deel van de bevolking als vanzelfsprekend beschouwd, benadrukt Dagevos.

"Zo werkt dat met sociale bewegingen. Het schuurt omdat opvattingen van voor- en tegenstanders mijlenver uit elkaar liggen. Soms heb je een duwtje nodig, soms een grote duw. Het gesprek over racisme is vaak ongemakkelijk en daarom is er soms opschudding nodig om iets te bereiken."