Waarom verpleeghuizen nu toch weer hard geraakt worden
Meer dan duizend besmettingen en honderden doden per week: verpleeghuizen worden in de tweede golf opnieuw hard getroffen. Terwijl de politiek en de sector zelf zich stellig hadden voorgenomen dat te voorkomen. Hoe kan dat?
Ongeveer 700 van de 2500 verpleeghuislocaties hebben in de tweede golf toch weer te maken gehad of nog steeds te maken met coronabesmettingen. Ter vergelijking: in de eerste golf waren dat er ruim 800. Toen (maart, april en mei) overleden er volgens de officiële gegevens ruim 2800 mensen in verpleeghuizen. Tot nu toe (september, oktober en november) waren dat er 1400 in de cijfers van het RIVM.
Helft coronadoden in verpleeghuizen
"We kunnen ons niet permitteren om weer in dezelfde situatie terecht te komen als in het voorjaar", zei hoogleraar ouderengeneeskunde en OMT-lid Hertogh in september. Hij presenteerde destijds samen met collega-hoogleraar Bianca Buurman een breed omarmd advies dat een herhaling van de ellende moest voorkomen. Voor een deel is dat gelukt, omdat er nu veel meer beschermingsmiddelen en testen beschikbaar zijn. "Ik weet zeker dat als we in dezelfde situatie zouden zitten als in de eerste golf, dat er veel meer sterfgevallen zouden zijn", zegt Hertogh.
Toch zijn verpleeghuizen dus weer duidelijk oververtegenwoordigd in de sterftecijfers. In totaal zijn er 2500 mensen overleden in de tweede golf, waarvan de helft in verpleeghuizen.
Verpleeghuisbewoners met corona van zorggroep Argos in Vlaardingen komen terecht op een speciale corona-afdeling:
Voor een deel is die oververtegenwoordiging onvermijdelijk, denkt Buurman. "We hebben besloten dat we tijdens een tweede golf verpleeghuizen niet willen afsluiten voor bezoek, zoals we destijds wel deden. Maar dat betekent natuurlijk wel dat als je een nieuwe grote uitbraak hebt onder de bevolking, die ook de huizen binnenkomt. En daar wonen nu eenmaal de meest kwetsbare mensen. Ik denk dat 100 procent bescherming onmogelijk is."
Daar komt bij dat ongeveer 70 procent van de bewoners van verpleeghuizen dementie heeft. Een groep die volgens Buurman grote moeite heeft om zich aan de coronavoorschriften te houden en in de praktijk "als in een gezin leeft", met veel overdracht van het virus als dat eenmaal op een afdeling is opgedoken.
Medewerkers brengen virus binnen
Maar er zijn ook zaken gewoon misgegaan in de verpleeghuizen. Bron- en contactonderzoek toont aan dat het virus toch nog binnen komt via medewerkers. "De bescherming van mondkapjes is natuurlijk niet maximaal", constateert Hertogh. "Medewerkers zijn een belangrijke bron van introductie, zij lopen immers elke dag in en uit."
En als het virus dan binnen is, wordt in Hertoghs waarneming het testbeleid niet altijd goed in de praktijk gebracht. Belangrijk onderdeel van het advies van Hertogh en Buurman, gebaseerd op eigen onderzoek, was dat medewerkers en bewoners veel vaker getest moesten worden bij een uitbraak.
Hertogh: "Je moet bij een uitbraak in verpleeghuizen niet alleen testen als mensen klachten hebben, maar wekelijks iedereen onder de loep nemen. Anders mis je te veel besmettingen. Uit ons onderzoek bleek dat bewoners, maar ook medewerkers klachten niet altijd goed opmerken."
'Agressiever testen'
Toch wordt in verpleeghuizen soms besloten om niet te testen, omdat een monster afnemen bij ouderen met dementie ingrijpend kan zijn. Zij kunnen in paniek raken als zij een wattenstaafje diep in de neus krijgen zonder dat zij begrijpen wat er gebeurt. "Dat is inderdaad een dilemma, maar een fikse covid-infectie is erger dan het afnemen van een neus-keelswab", benadrukt Hertogh. "Hoe lastig het soms ook is, ik vind dat we veel agressiever moeten testen dan we nu doen."
Ook de richtlijnen voor beschermingsmiddelen wordt niet altijd opgevolgd. Hertogh: "Ik krijg signalen dat bezoekers van verpleeghuizen soms de discussie aangaan met het personeel en geen mondkapje willen dragen."
Bang door maskers
Het zorgpersoneel worstelt zelf ook met het dragen van mondkapjes. Zij worden met die maskers op soms niet herkend door bewoners met dementie en dat kan angst en onrust veroorzaken. Hertogh: "Ik hoor ook van medewerkers dat ze het contact met de bewoners kwijtraken door zo'n kapje."
Er zijn dus verschillende mogelijke verklaringen voor de besmettingen in verpleeghuizen, maar vooral ook veel vragen. Samen met de GGD gaan Hertogh en Buurman daarom een evaluatiestudie doen naar de uitbraken in de tweede golf.
De tweede golf valt verpleeghuizen zwaar, is te zien in deze reportage van Nieuwsuur. De combinatie corona én dementie maakt het werk loodzwaar:
