Geheime ontmoeting Netanyahu en Saudische kroonprins 'ligt heel gevoelig'

De veronderstelde ontmoeting gisteren tussen de Israëlische premier Netanyahu en de Saudische kroonprins Bin Salman wordt door mist omgeven. Als de geruchten kloppen, zou dat het eerste bezoek zijn van een Israëlische leider aan Saudi-Arabië. Maar vooralsnog is de bijeenkomst nog niet officieel door beide kanten bevestigd. Wat zou toenadering tussen Israël en Saudi-Arabië betekenen voor de regio? En waarom wordt er geheimzinnig gedaan over het bezoek?

Volgens Israëlische media vloog Netanyahu gisteren in het geheim naar de Saudische metropool in aanbouw Neom voor een gesprek met Bin Salman en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Pompeo. Maar dat wordt ontkend door de Saudische minister van Buitenlandse Zaken. "Ik heb Pompeo ontmoet op het vliegveld en ben met hem naar de bespreking gegaan. Er waren alleen Saudische en Amerikaanse functionarissen bij aanwezig."

Volgens Midden-Oosten-correspondent Daisy Mohr is dat mogelijk een reactie voor de bühne. "Contact met Israël ligt hier uiterst gevoelig en voor het grote publiek is dit nieuws een grote ommezwaai. Maar het kan ook zo zijn dat de landen gewoon hadden afgesproken om de ontmoeting geheim te houden."

Op een bijeenkomst van zijn Likoed-partij werd ook Netanyahu vandaag naar de ontmoeting gevraagd, maar hij gaf, net als Pompeo, geen commentaar. De Israëlische minister van Defensie Benny Gantz, coalitiepartner van Netanyahu, deed dat wel. Hij sprak van het "onverantwoord lekken van de geheime vlucht naar Saudi-Arabië". Yoav Gallant, lid van het veiligheidskabinet van Netanyahu, noemde het een ontmoeting met grote betekenis.

Mohr wijst erop dat er achter de schermen al langer contact is tussen de landen. Dat ziet ook Israël-correspondent Ties Brock. "Van oudsher waren de banden tussen Israël en Saudi-Arabië slecht, maar de laatste jaren zie je dat er onder de radar meer contact is. Ook zijn sinds enkele maanden Israëlische vluchten boven Saudi-Arabië toegestaan."

Dat Israël eerder dit jaar tot een diplomatiek akkoord kwam met golfstaten Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten is volgens Brock ook een belangrijk signaal. "Ik denk niet dat die deals er waren gekomen als Saudi-Arabië tegen was geweest. Maar Saudi-Arabië zou vergeleken met die landen de hoofdprijs zijn voor Israël."

Saudi-Arabië had weinig kritiek op dat akkoord, zegt Mohr. "Er wordt al een tijdje over gespeculeerd wanneer Saudi-Arabië het volgende Arabische land zal zijn dat de banden met Israël aanhaalt. Maar als dat gebeurt, is dat toch wel een kleine aardverschuiving in de regio."

Langzaam voorbereiden

Mogelijk is het ontkennen van de ontmoeting voor Saudi-Arabië een manier om de bevolking te laten wennen aan het idee. "De anti-Israël sentimenten zijn sterk onder de Saudische bevolking. Misschien wil Riyad de bevolking op deze manier langzaam voorbereiden."

Daarvan ziet Mohr meer tekenen. "Tijdens de Ramadan zijn er in het land dagelijks soaps op televisie. Dit jaar kwam daar opeens een joodse gemeenschap in voor die al heel lang in de golfregio woont. Zoiets heb ik niet eerder gezien."

Als bondgenoot van de Palestijnen heeft Saudi-Arabië contact met Israël altijd gemeden. "Net als in de andere golfstaten zal het aan de Palestijnen worden verkocht met de boodschap dat betere relaties met Israël uiteindelijk goed zijn voor het vredesproces", denkt Mohr. "Maar in het Palestijnse kamp zal weer worden gesproken van een dolksteek in de rug."

"De Palestijnen zijn gefrustreerd", zegt ook Brock. "Ze zagen drie Arabische landen een deal sluiten met Israël en nu mogelijk ook nog Saudi-Arabië. Terwijl het vredesproces volledig op zijn gat ligt en een eigen staat alleen maar verder weg lijkt te raken."

Gemeenschappelijke vijand: Iran

Mohr en Brock wijzen dezelfde hoofdreden aan voor de toenadering: de gemeenschappelijke vijand Iran. "De leiders van de Arabische landen vinden Iran duidelijk een grotere bedreiging dan Israël", zegt Brock. "De vijand van mijn vijand is mijn vriend, denken ze vermoedelijk."

"Er is ook nog steeds een oorlog gaande in Jemen, waar Saudi-Arabië en Iran de vechtende partijen steunen", zegt Mohr. "Saudi-Arabië is het soennitische bolwerk in de regio, Iran het sjiitische."

Gisteren benadrukte Netanyahu nog dat er wat hem betreft geen weg terug bestaat naar het atoomakkoord met Iran uit 2015. De deal die onder president Obama werd gesloten, werd door zijn opvolger Trump weer ingetrokken. Nu Joe Biden, Obama's voormalig vicepresident, de nieuwe president wordt, ontstaat er een nieuwe situatie.

"De ontmoeting kun je dan ook opvatten als een signaal naar Biden: ga niet terug naar de onderhandelingstafel voor het atoomakkoord", zegt Brock. "Wellicht hebben de landen nu meer haast omdat Biden gekozen is", zegt Mohr. "Het is geen geheim dat de Saudi's liever hadden gezien dat Trump was herkozen. De ogen zijn nu gericht op de laatste maanden van Trump. Gaat hij nog wat doen in Iran? Er wordt in de Arabische media dan ook gespeculeerd dat de ontmoeting vooral ging over Iran."