Vogelgriep rukt op, ook mensen kunnen rol spelen bij verspreiding
In steeds meer delen van Nederland duiken gevallen van de vogelgriep op. De schadelijke variant van het virus treft wilde watervogels, maar is - ondanks de ophokplicht die eind oktober is ingegaan - ook opgedoken bij meerdere commerciële pluimveehouders. Bijna 300.000 kippen, verspreid over drie bedrijven, zijn al geruimd. Gisteren werd het vogelgriepvirus aangetroffen bij een vierde bedrijf, een eendenhouderij in het Gelderse dorp Terwolde. Alle 20.000 eenden van het bedrijf zijn geruimd.
Hoewel commercieel gehouden pluimvee dus al een aantal weken niet naar buiten mag, slaagt het vogelgriepvirus er soms blijkbaar toch in om de bedrijven te treffen. Voor Hennie de Haan, voorzitter van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders, is dat reden tot grote zorg. "In 2,5 week zijn vier bedrijven besmet, verspreid over Nederland. Er is geen peil op te trekken, we leven tussen hoop en vrees."
Ontsmettingsspuit
Ook de Friese kippenboer Pieter Sijbesma maakt zich zorgen. De biologische pluimveehouder, die 12.000 leghennen heeft, is ervaringsdeskundige, vertelt hij in het NOS Radio 1 Journaal. In 2013 werd bij zijn bedrijf al eens vogelgriep vastgesteld. Weliswaar een minder schadelijke variant, maar toch moesten al zijn kippen worden geruimd.
"Als de vogelgriep toeslaat, is er een soort draaiboek", zegt Sijbesma. "Dat was eerst een boek vol regeltjes met alles wat je wel en niet moet doen, maar inmiddels is het voor ons een automatisme."
Zo moet iedereen die de kippenstal in wil andere schoenen en schone kleren aantrekken. En van wagens die het erf oprijden, worden de wielen ontsmet. "We zetten de ontsmettingsspuit bij de weg, er mogen geen mensen meer op het erf komen en de kippen gaan naar binnen."
Vogelpoep
Wat Sijbesma niet kan tegenhouden, is verspreiding van het vogelgriepvirus via wilde (water)vogels. En juist onder die vogels, zoals brandganzen en smienten, neemt het aantal besmettingen toe.
Veel zwanen, ganzen en eenden uit het noorden overwinteren in Nederland. Ze leven hier in grote groepen bij elkaar en dan kan de vogelgriep zich snel verspreiden. Behalve bij watervogels hebben natuurorganisaties ook al dode wulpen en slechtvalken gevonden.
Ook mensen kunnen een rol spelen bij die verspreiding. Eerder riep de Veiligheidsregio Fryslân wandelaars daarom al op om niet naar gebieden te gaan waar veel watervogels leven.
Thijs Kuiken, hoogleraar virologie aan het Erasmus MC, legt in het NOS Radio 1 Journaal uit waarom dat belangrijk is. "Als mensen in natuurgebieden komen waar veel vogels rusten of foerageren, dan worden die vogels gestoord. Ze kunnen opvliegen en naar andere gebieden gaan. Als ze geïnfecteerd zijn met de schadelijke variant van het vogelgriepvirus kunnen ze dat op die manier verder verspreiden."
Hetzelfde geldt voor de uitwerpselen of karkassen van besmette vogels. "Als mensen daaroverheen lopen kunnen ze het virus verspreiden via bijvoorbeeld hun schoenen", legt Kuiken uit.
Volgens hem valt het aantal besmette pluimveehouderijen mee vergeleken met eerdere uitbraken, waarschijnlijk door betere hygiënemaatregelen en doordat bijtijds een ophokplicht is ingesteld. Maar omdat wilde vogels zich vrij verplaatsen, is verspreiding toch moeilijk tegen te houden, zegt hij.
Wie een of twee dode eenden, zwanen of ganzen vindt, wordt opgeroepen om dat te melden bij het Dutch Wildlife Health Centre. Drie of meer dode watervogels moeten worden doorgegeven bij het Landelijk meldpunt voor dierziekten.
Risico's voor mensen
Het risico dat ook mensen worden besmet met de variant van het vogelgriepvirus die nu rondwaart, H5N8, is klein, zegt viroloog Kuiken. "We hebben tot nu toe niet gezien dat mensen met deze variant besmet zijn geraakt, terwijl er andere varianten in Azië zijn die wél mensen hebben besmet en ziekgemaakt."
Volgens hem is het het beste om wat betreft persoonlijke bescherming en hygiënemaatregelen te doen alsof de H5N8-variant wel op mensen overdraagbaar is.
Ook het RIVM spreekt van een laag risico, schreef minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit deze week aan de Tweede Kamer. Maar omdat risico's "nooit helemaal kunnen worden uitgesloten", worden preventieve maatregelen genomen voor bijvoorbeeld de mensen die besmette kippen moeten ruimen.
