Poolse betogers aan het woord: 'Vragen PiS vriendelijk om op te rotten'

• Judith van de Hulsbeek en Chiem Balduk

  correspondent Midden-Europa en redacteur Online

De woede in Polen over de aangescherpte abortuswet ebt niet weg. Na massale demonstraties, acties tegen de kerk en wegblokkades werd er vandaag gestaakt. Studenten, vrouwen en sympathisanten door heel het land legden het werk neer en gingen in plaats daarvan de straat op.

Hun eis aan regeringspartij PIS dragen ze in niet mis te verstane bewoordingen op hun protestborden mee: "We vragen PIS vriendelijk 'to f*ck off'."

Afgelopen vrijdag werd de abortuswet door het Poolse Constitutionele Hof zo aangepast dat abortus alleen nog bij verkrachting, incest en bij gevaar voor het leven van de moeder is toegestaan. Ook wanneer de foetus ernstige afwijkingen heeft en geen kans heeft in leven te blijven, moet de moeder de zwangerschap voldragen. Van de ongeveer 1100 abortussen die jaarlijks werden uitgevoerd in Polen, zijn er 1074 uitgevoerd om deze reden.

"Het is de brutaliteit van deze beslissing die maakt dat het protest zo fel is", zegt Agnieszka Graff, docente op de universiteit van Warschau en vrouwenrechtenactivist. Ze ondersteunt de protestbeweging. "Ze hebben hier echt hun hand overspeeld. De wreedheid en de harteloosheid van deze beslissing heeft de mensen de straat op gedreven."

Ook in Den Haag werd vandaag door Poolse vrouwen gedemonstreerd tegen de nieuwe wet:

De Poolse abortuswet stond al meerdere keren op de rol om te worden aangescherpt, vooral door druk vanuit de kerkelijke organisaties. Maar elke keer ging het na massale demonstraties toch niet door. Uit enquêtes blijkt dat maar 10 tot 15 procent het eens is met de aanscherping. Ongeveer de helft van de Polen wil dat de wet ongewijzigd blijft, 30 tot 40 procent wil juist dat de wet liberaler wordt.

Volgens Graff toont het de enorme kloof tussen de politiek, de katholieke kerk en de realiteit. "Polen denken over seksualiteit hetzelfde als mensen in veel Europese landen. De leeftijd waarop ze met iemand naar bed gaan is niet hoger, de mores is dezelfde. En de kerk is in de jaren 50 blijven steken en houdt vast seksuele moraal van die tijd."

Volgens Graff worden er jaarlijks zo'n 200.000 abortussen 'onder de radar' uitgevoerd, in privéklinieken, het buitenland of met medicijnen. "Het was lange tijd taboe, dus mensen doen misschien alsof ze het met de kerk eens zijn, maar de praktijk is anders."

'Regering verbiedt ons lijden te besparen'

Dat zegt ook de 28-jarige Patrycja Foksinska. Zij loopt vanavond mee in het lokale protest in haar stad Bielsko-Biala, in het zuiden van Polen. Ze noemt het "onbegrijpelijk" dat de Poolse regering en de kerk tegen de "vooruitgang van de geneeskunde" zijn. "Mijn oma baarde acht kinderen, van wie er drie stierven voor hun eerste verjaardag. Tegenwoordig kun je voor de geboorte bepalen of de baby gezond zal zijn, maar onze regering verbiedt ons dat lijden te besparen."

Daarnaast wil ze een vuist maken tegen de conservatieve PiS-regering, die de positie van de kerk de afgelopen jaren heeft vergroot. "Het is gewoon verkeerd dat religie zo'n invloed heeft op de politiek", vindt Foksinska. Ze is bang dat het hier niet bij blijft, en dat abortus ook na verkrachting verboden wordt. Religieuze organisaties hebben al aangegeven dat ze ook daar werk van willen gaan maken.

Het protest wordt gedreven door vrouwen, maar zij zijn niet de enige die de straat op gaan. Voor Jakub Ziólkowski (26) uit Warschau gaat het om iets fundamenteels: de strijd van een nieuwe, progressieve generatie tegen de patriarchale, katholieke nationalisten.

"De abortuswet was de druppel", zegt hij. "Maar iedereen die genoeg heeft van het beleid van de regeringspartij PiS gaat inmiddels de straat op. Lhbt'ers marcheren hand in hand met voetbalsupporters en vakbondslui."

Als homoseksuele Pool vindt Ziólkowski het gezamenlijke protest hartverwarmend. "Eerder deze week klom een jongen in een straatlantaarn om de regenboogvlag op te hangen. Een massa van tieners stond hem toe te juichen. Dat was een van de mooiste momenten van mijn leven." Ziólkowski noemt de protesten daarom 'de revolutie van empathie'.

Hij verwacht niet dat het protest snel uitdooft. De uitspraak van PiS-leider Kaczynski aan alle Polen om "de kerken te verdedigen" klinkt volgens Ziólkowski alsof hij oproept tot een burgeroorlog. "Dat is omdat hij beseft dat een nieuwe tijd op aanbreken staat. En het enige dat wij hoeven te doen, is doorgaan en dan komt het vanzelf goed".