Steeds meer grote premières uitgesteld, kunnen we straks nog naar de bios?

• Erika de Joode

  redacteur Online

De nieuwste James Bond, de Marvelfilm Black Widow en de remake van sciencefictionklassieker Dune. Allemaal zouden ze dit jaar in de bioscoop verschijnen, maar vanwege de coronacrisis zijn de premières uitgesteld tot volgend jaar.

Al die verschuivingen leiden tot grote onzekerheid in de filmwereld. Zo maakte Cineworld, de op een na grootste bioscoopketen ter wereld, deze week bekend dat alle ongeveer 650 bioscopen in Groot-Brittannië, Ierland en de Verenigde Staten vanaf dit weekend voor onbepaalde tijd sluiten.

Vet op de botten

Ook Nederlandse bioscopen hebben het moeilijk, hoewel die er beter voor staan dan die van Cineworld, denkt directeur Gulian Nolthenius van de Nederlandse Vereniging van Bioscopen en Filmtheaters (NVBF). Bijna alle 300 cinema's in Nederland zijn bij de vereniging aangesloten. "We hebben hele goede jaren achter de rug. De meeste bioscopen hadden daardoor meer vet op de botten, maar dat is door de crisissituatie inmiddels wel verdwenen."

Onder meer dankzij de steun van de overheid kunnen de meeste filmtheaters het dit jaar nog wel uitzingen, verwacht Nolthenius. Tot nu toe viel voor slechts één bioscoop het doek, "daar was corona de nekslag".

Maar de recente aanscherping van de regels - er mogen nog maar dertig bezoekers in de filmzaal zitten - zorgt voor nieuwe problemen. De NVBF verwacht een omzetdaling van 70 procent in het laatste kwartaal van dit jaar. "En als dat blijft aanhouden, gaan er vanaf volgend jaar wel bioscopen omvallen."

Het uitstel van grote films als James - No Time To Die - Bond helpt dan bepaald niet mee. Nolthenius benadrukt wel dat er nog voldoende nieuwe films te zien zijn.

Bioscoop of Netflix?

De regisseur van de Amerikaanse film Wonder Woman is minder positief. Patty Jenkins, die de première van het tweede deel van de superheldenfilm al drie keer heeft uitgesteld, is bang dat studio's in Hollywood straks niet meer willen investeren in bioscoopfilms. Ze vreest dat die zich in plaats daarvan gaan richten op producties voor streamingdiensten als Netflix en Disney+.

Maar volgens filmjournalist Nico van den Berg zal het zo'n vaart niet lopen. "De hele industrie is gebouwd rondom het wereldwijd uitbrengen van een film in de bioscoop", legt hij uit. "Dat geldt vooral voor blockbusters. De kosten van zo'n film kunnen oplopen tot 200 miljoen dollar. Dat is niet rendabel te krijgen met een streamingmodel."

Kwetsbaar systeem

Filmwetenschapper Dan Hassler-Forest voegt toe dat bioscopen een belangrijke publiciteitsfunctie hebben. "En ze zijn onderdeel van het uitgaansleven. De bioscoop is niet alleen een gebouw om een film te zien, maar ook een plek om samen te komen, om na te praten."

Wel denkt hij dat het systeem in zijn huidige vorm kwetsbaar is. "Bioscoopexploitanten zijn steeds afhankelijker geworden van grote Hollywoodproducties of franchises met eindeloos veel vervolgen. Denk aan Harry Potter en de Marvel-reeks."

Pathé, met 27 bioscopen de grootste keten in Nederland, zegt dat er ondanks het uitstel van een aantal grote titels nog genoeg films uitkomen en worden gemaakt. "En wij hebben altijd een brede filmprogrammering, met bijvoorbeeld specials als Lord of the Rings en documentaires. Daarmee zijn we minder afhankelijk van grote blockbusters als Cineworld in de VS."

Voetbalfans kunnen in sommige Pathé-bioscopen nu ook live naar Eredivisiewedstrijden kijken:

Filmjournalist Van den Berg denkt dat producenten voorlopig even niet zullen investeren in blockbusters. Maar als de crisis voorbij is, trekt dat wel weer bij, denkt hij. "De filmindustrie is een mammoettanker, die slechts heel geleidelijk van koers verandert. Misschien wordt de macht van streamingdiensten iets groter, maar vergeet niet: tot begin dit jaar groeide de bioscoopindustrie flink, zeker ook in Nederland. Mensen betaalden er ook steeds meer voor."

Maar helemaal gerust is hij er niet op. De drie grote bioscoopketens in Nederland - Pathé, Vue en Kinepolis - zijn ook in andere Europese landen actief. "Als daar bioscopen dichtgaan, krijgen die ketens het toch wel moeilijk. Ze zijn afhankelijk van de financiering van hun moederbedrijf." Of, zoals filmwetenschapper Hassler-Forest het zegt: "Je krijgt dan niet zozeer een domino-effect, maar dan is het gewoon: er gaat één stekker uit."

De Nederlandse tak van Pathé, dat een Frans moederbedrijf heeft, zegt dat er in augustus een reorganisatie is geweest, waarbij enkele tientallen functies boventallig zijn verklaard. Maar alle bioscopen blijven open, zegt een woordvoerder. Sinds de heropening van de filmtheaters op 1 juni ontving Pathé met de beperkte capaciteit ruim 2 miljoen bezoekers, de helft van het bezoekersaantal in dezelfde periode vorig jaar.