'Gebrek aan focus en aandacht heeft Ajax Cape Town de das omgedaan'

• Jitse Bos

Ajax is de laatste jaren bezig met een succesvolle vlucht over de wereld. De Amsterdamse club houdt kantoren in New York en China en heeft belangen in Japan, Australië en de Verenigde Arabische Emiraten. Maar deze week werd er afscheid genomen van de zusterclub uit Kaapstad. De samenwerking met Ajax Cape Town bleek na ruim twintig jaar een blok aan het been.

Leo van Veen (74) was de eerste Nederlandse trainer die werkzaam was bij Ajax Cape Town. In 1999, om precies te zijn.

"Het idee was om de Afrikaanse clubs een stap voor te zijn in de zoektocht naar talent. En er moest getraind en gespeeld worden volgens de filosofie van Ajax. In hetzelfde shirt, met dezelfde naam. Op den duur moest dat wat opleveren. Ik voelde het wel. Maar we kenden een heel moeilijke beginperiode", zegt de oud-speler van FC Utrecht en Ajax.

Van Veen stroomde namelijk iets later in dan de bedoeling was. "De selectie was al samengesteld, we hadden niet een eigen stadion en we moesten steeds op een andere locatie trainen. Ik denk dat het pas na een half jaar ergens op begon te lijken."

Ondanks de stroeve start, wist Van Veen wel als vierde te eindigen in dat seizoen. "Dat was eigenlijk een hele prestatie. Er was van alles aan de hand bij die club. De voorzitter lag onder vuur omdat de naweeën van de apartheid nog duidelijk aanwezig waren. Ook was het een land waar corruptie de normaalste zaak van de wereld was. Helemaal bij scheidsrechters. Het was vrijwel onmogelijk om een uitwedstrijd te winnen. Maar thuis was dat wel lekker."

Jonathan Ursem schreef het boek Ajax in Afrika en sprak veel mensen die in de laatste twintig jaar een rol hebben gespeeld in de samenwerking. Hij herkent het beeld wel en concludeert dat het eigenlijk nooit een goed huwelijk is geweest.

"Eigenlijk slaat het nergens op. Het heeft Ajax geen winst opgeleverd. In meer dan twintig seizoenen zijn Steven Pienaar, Eyong Enoh, Thulani Serero en Lassina Traoré de enige vier spelers die minuten hebben gemaakt in het eerste van Ajax in Amsterdam. Van dit viertal is alleen Serero echt opgeleid door Ajax Cape Town, de rest is via een omweg in Kaapstad terechtgekomen."

De speler die verreweg het meest succesvol was in Amsterdam, is zonder twijfel Pienaar. De Zuid-Afrikaan speelde er van 2001 tot 2006 en veroverde zes prijzen. Daarna speelde hij nog voor Borussia Dortmund, Everton, Tottenham Hotspur en Sunderland. Hij sloot zijn carrière af bij Bidvest Wits in zijn geboorteland.

Het doet Pienaar pijn dat de samenwerking is geëindigd. "Ik vind het heel erg jammer. Ik begrijp Ajax wel, maar voor veel talentvolle Afrikaanse voetballers was het de kans om een mooie stap te maken naar Europa."

Pienaar, die nu werkzaam is in de jeugd van Ajax, vertelt hoe hij in 1999 bij Ajax Cape Town terechtkwam en wat hem dat uiteindelijk heeft gebracht.

"Ik zat op de Football School of Excellence, in Johannesburg. Ik kreeg daar te horen dat ik, met mijn moeder, op gesprek mocht komen bij Ajax. In Nederland! Scout Cavin Johnson had mij ontdekt", aldus Pienaar, die Benni McCarthy als een voorbeeld zag. De spits ging van Cape Town Spurs, het voormalige Ajax Cape Town, naar Ajax.

"Hij had in de twee jaar bij Ajax een goede indruk achtergelaten en ze hoopten weer een groot talent te contracteren. In die tijd was net de samenwerking met Ajax Cape Town in gang gezet en het leek Hans Westerhof, het hoofd opleidingen van Ajax in die tijd, een goed idee om mij ervaring te laten opdoen in Zuid-Afrika."

Pienaar sloeg een aanbieding van de Zuid-Afrikaanse topclub Orlando Pirates af om het advies van Westerhof op te volgen en bij Ajax Cape Town zijn geluk te beproeven. "Omdat ik bij Ajax Cape Town de kans groter achtte dat ik in Europa terecht zou komen."

Van Veen nam Pienaar met succes onder zijn hoede. Op 17-jarige leeftijd was de middenvelder al een van de besten en werd hij ook verkozen tot talent van het jaar. Nog geen twee jaar later streek hij neer in Amsterdam. Hij ontpopte zich tot een voorbeeld voor de Afrikaanse jeugd.

"Ik heb veel aan Leo te danken. Dankzij hem ben ik bij Ajax terechtgekomen en kon ik me zo goed ontwikkelen. Hij heeft me ook voorbereid op de overstap naar Nederland, daar ben ik hem nog steeds heel dankbaar voor."

Van Veen: "We moeten eerlijk zijn. De cijfers liegen niet. Er is gewoon weinig talent doorgebroken. Er is niet zo veel geïnvesteerd als in het begin het doel was. Het was lange tijd gewoon een amateurclub. En twee jaar geleden is Ajax Cape Town gedegradeerd. Ik dacht echt: hoe is dit toch mogelijk?"

Die degradatie had niet alleen te maken met sportieve malaise. De club kreeg veel punten in mindering doordat het meerdere keren een niet speelgerechtigde speler had opgesteld.

Waarom is het hele project dan uiteindelijk geen succes geworden? "Gebrek aan focus en aandacht. Dat heeft het project de das omgedaan", is de conclusie van Ursem. "Ze hebben er niet keihard aan getrokken."

Grip kwijt

Hans Vonk en Andries Ulderink hadden begin van dit jaar nog de leiding bij Ajax Cape Town, maar na een akkefietje met de dominante voorzitter Efstathiou trokken de twee in maart de deur achter zich dicht. Ajax was daarmee de grip op de club kwijt, omdat ze geen eigen mensen meer bij Ajax Cape Town hadden rondlopen.

Zes maanden later heeft Ajax de stekker uit het project getrokken. "Het was trekken aan een dood paard."