Nieuwe stap in de strijd tegen roken: pakjes met een 'afstotende' kleur
Wie een tabakszaak instapt, ziet gekleurde pakjes sigaretten met bekende logo's achter de toonbank. Maar vanaf vandaag gaat dat veranderen. Alle nieuwe pakjes sigaretten krijgen dezelfde donkergroen-bruine kleur. Winkeliers mogen de oude pakjes nog een jaar verkopen.
Ook is roken op stations nu helemaal verboden. De rookzuilen op perrons zijn weggehaald. De laatste rookpaal is naar het Spoorwegmuseum in Utrecht gebracht.
Het zijn de volgende stappen in de strijd die staatssecretaris Paul Blokhuis voert tegen een ongezonde levensstijl, beter bekend als het Nationaal Preventieakkoord. Eerder dit jaar moesten sigaretten in supermarkten uit het zicht worden geplaatst en sinds augustus zijn schoolpleinen rookvrij.
Eerder kwamen er al waarschuwingen en afstotende plaatjes van gevolgen van roken op sigarettenverpakkingen te staan.
Afstotend
De nieuwe kleur is niet zomaar gekozen. Uit onderzoek bleek dat mensen met deze tint de negatiefste associatie hebben. De kleur moet rokers afschrikken om sigaretten te kopen. Doel is om het aantal rokers te laten afnemen en daarmee ook het aantal gevallen van longkanker. In 2019 stierf 22 procent van alle mensen die overleden aan kanker aan longkanker, blijkt uit cijfers van het CBS.
Naast de uniforme kleur is op de nieuwe verpakking ook bijna niet meer te zien van welk merk de rookwaar is. "Dus de bekende logo's van kamelen of cowboys zie je niet meer. Tabaksfabrikanten hebben die jaren gebruikt omdat mensen er positieve associaties mee hebben", zegt emeritus hoogleraar Carel Jansen. "Dat is een decennialang opgebouwd imago, wat fabrikanten nu niet meer kunnen inzetten."
Daar is de Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VNSK) dan ook niet blij mee. "Wat je hiermee doet is de onderlinge concurrentie nog verder aan banden leggen. Wij voorzien dat met name kleinere fabrikanten hier de dupe van worden", zegt Jan Hein Sträter namens VNSK.
Tijdrovend
Ook voor werknemers van tabakszaken brengt dit verandering. "Het wordt lastig om de juiste pakjes te vinden als ze allemaal op elkaar lijken. Daar gaat wel tijd inzitten", zegt een medewerker van een Primera in Groningen. "Veel gedoe terwijl rokers toch wel blijven roken."
De op het oog merkloze pakjes zijn niet de enige zichtbare maatregelen. In de meeste tabakszaken staan sinds kort grote zilverkleurige kasten. Met ingang van 2021 moeten alle pakjes achter gesloten deuren. Kleine speciaalzaken die het overgrote deel van hun inkomsten uit de verkoop van sigaretten halen, zijn daarvan uitgesloten.
"Bij mij staan die kasten prima, maar als je een kleine zaak hebt, is het wel lastig", zegt een medewerker van een tabakszaak in Deventer. Ze vindt de maatregel onnodig. "Elke keer die deur open en dicht, hartstikke onhandig. Plus rokers komen toch wel, dus het is onzin dat ze uit het zicht moeten worden geplaatst."
Het is lastig in te schatten hoeveel effect de kleurverandering zal hebben. Jansen deed eerder onderzoek naar het effect van de invoering van pakjes met plaatjes van tumoren of andere gevolgen van roken. "We weten tamelijk zeker dat het uiterlijk van pakjes invloed heeft op rokers. Plain packaging zal dus weer een beetje helpen, omdat rokers en hun omgeving daardoor niet meer om de waarschuwingen heen kunnen. Er is immers niks anders meer op de pakjes te zien."
Australië loopt hierin voorop. "We weten uit Australisch onderzoek dat de maatregelen zeker effect hebben", zegt Jansen. "Maar het is niet duidelijk waar het hem precies in zit; de plaatjes, de waarschuwende teksten, de afstotende kleur of de verhoging van de prijzen. Of dat het de combinatie is van al die maatregelen."
Ook in België zijn de merkloze donkergroen-bruinige pakjes recent ingevoerd. In Frankrijk zijn sinds 2016 alle pakjes wit.
Volgens de tabaksfabrikanten levert het generieke pakje niks op. "Het is een typisch voorbeeld van symboolpolitiek. De consument laat zich niet afleiden door een kleur. Dat zag je eerder ook al bij de afstotende plaatjes."
Rokers in Nederland
Het aantal rokers in ons land neemt gestaag af. In 2019 rookte een op de vijf volwassen Nederlanders, becijferen het Trimbos-instituut en het Centraal Bureau voor de Statistiek. Ter vergelijking: in 2014 rookte nog 25,7 procent van de volwassen bevolking, vorig jaar was dat 21,7 procent.
Het aandeel jonge rokers is gedaald. In 2010 rookte 25,6 procent van jongeren tussen de 16 en 20 jaar. In 2019 is dat aandeel teruggelopen tot 15,9 procent.
Volgens de doelstellingen van het Preventieakkoord moet het aantal rokers in 2040 teruggedrongen zijn tot 5 procent van de bevolking.
