Geen 'diplomatieke jaarmarkt' maar virtuele Algemene Vergadering VN
Het is weer dinsdag in de derde week van september. En dat is jaarlijks een belangrijke dag op de politieke agenda. Inderdaad, de start van een nieuwe sessie van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.
Dit jaar heeft de Algemene Vergadering, het enige VN-orgaan waarin alle lidstaten vertegenwoordigd zijn, een speciaal karakter. Het is de 75ste sessie - de VN werden opgericht in 1945 - maar voor het eerst is de bijeenkomst ook grotendeels virtueel vanwege de coronacrisis.
"Dat maakt het wel minder interessant", zegt oud-topdiplomaat Robert Serry, die ook in New York heeft gewerkt. "Het belangrijkste aan de Algemene Vergadering is dat delegaties van landen die elkaar niet zo snel zouden spreken elkaar ontmoeten in de wandelgangen."
Speeches van wereldleiders
Normaal gesproken komen alle belangrijke wereldleiders naar het hoofdkwartier van de VN in New York. In lange colonnes van voertuigen trekken ze door voor ander verkeer afgesloten straten naar 760 United Nations Plaza, een stukje internationaal grondgebied in New York.
Een week na de opening van de vergadering begint daar de reeks speeches van presidenten, premiers, monarchen of ministers van buitenlandse zaken, waarin zij over een onderwerp naar keuze mogen praten. Dat levert met enige regelmaat historische momenten op.
Denk aan Fidel Castro, die in 1960 zo lang aan het woord was dat The Irishman een korte film lijkt. De Cubaanse leider sprak 4 uur en 29 minuten. Of neem de Libische leider Kadhafi die in 2009 een pagina uit het handvest van de VN scheurde, of Donald Trump die de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un in 2017 dreigde met totale vernietiging en hem "rocket man" noemde.
Bekijk hier de beelden van Trumps speech uit 2017:
De speeches hebben grotendeels een symbolische waarde, vindt Robert Serry: "Leiders kunnen wel signalen geven over wat zij internationaal belangrijk vinden, maar als diplomaat is het vooral corvee. Iemand moet in de zaal zitten zodat de premier of ministers ergens anders met leiders van andere landen kunnen overleggen."
Serry omschrijft de Algemene Vergadering als een soort speeddaten; delegaties spreken achter de schermen met de secretaris-generaal, vaak niet langer dan tien of vijftien minuten, en ook met delegaties van andere landen. "Het is een krankzinnig circus, een internationale diplomatieke jaarmarkt. Er zal niet zo snel een Nederlandse minister op bezoek gaan in Iran, maar bij de Algemene Vergadering kun je elkaar toch spreken."
Het is aan de diplomaten van een land om dat soort ontmoetingen te regelen. Maar dit jaar zal dat er niet van komen. De Verenigde Naties hebben de leiders gevraagd hun speech van tevoren op te nemen. Die speech wordt dan afgespeeld in de vergaderzaal. Een vertegenwoordiger van een land bij de VN kan nog wel een introducerend praatje houden.
Je wilt het liefst niet dat de speech te laat op de avond is, als bij de aanwezigen de ogen dichtvallen.
Mocht een wereldleider dat per se willen, dan heeft die het recht fysiek aanwezig te zijn. President Trump van de VS heeft eerder dit jaar aangegeven dat te overwegen.
Vorig jaar sprak koning Willem-Alexander bij de Algemene Vergadering namens Nederland. Daarin riep hij Rusland op mee te werken aan het onderzoek naar MH17.
Bekijk hieronder beelden van de speech van de koning in 2019:
Een andere taak van de diplomaat is ervoor te zorgen dat de Nederlandse speech op een belangrijk moment wordt gehouden. Serry: "Liefst in de eerste week en niet te laat op de avond, wanneer bij de aanwezigen de ogen dichtvallen. En als het kan op dezelfde dag als grote landen zoals de VS. Daarvoor moet je lobbyen bij het secretariaat. Gelukkig heeft Nederland een goed imago bij de VN."
De Algemene Vergadering kan resoluties aannemen, maar die zijn niet bindend. De echt belangrijke besluiten worden genomen in de Veiligheidsraad, met de vijf permanente leden Amerika, China, Rusland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, elke twee jaar aangevuld met vijf tijdelijke leden.
75 jaar na de oprichting van de VN ziet Robert Serry echter dat de Veiligheidsraad en de Verenigde Naties steeds minder relevant worden in de internationale diplomatie. "Veel landen geven de voorkeur aan bilaterale betrekkingen, in plaats van de multilaterale diplomatie van de VN. Kijk maar naar Trump die Amerika terugtrekt uit de Wereldgezondheidsorganisatie. Dan wordt de VN verweten dat het machteloos is, maar het zijn de lidstaten die uitmaken welke rol de VN kan spelen."
