In ziekenhuis opgenomen oppositieleider Navalny irriteerde Kremlin

• Marnix Amperse en Iris de Graaf

  Redacteur Online en redacteur Buitenland

De Russische oppositieleider Aleksej Navalny ligt sinds vanochtend in zorgelijke toestand in het ziekenhuis. Volgens zijn woordvoerder is hij vergiftigd en ligt hij in coma op de intensive care.

De 44-jarige Navalny geldt als de meest prominente tegenstander van president Poetin. Hij werd onwel op een vlucht van het Siberische Tomsk naar Moskou en verloor het bewustzijn. Het vliegtuig maakte een landing in Omsk, waar Navalny naar het ziekenhuis werd gebracht.

Vanuit het ziekenhuis komen tegenstrijdige berichten over zijn toestand. Die zou stabiel zijn, maar er is ook een arts die zegt dat er wordt gevochten voor zijn leven.

De vergiftiging is niet onafhankelijk vastgesteld. Een van de behandelend artsen sluit niet uit dat Navalny een 'gewone' voedselvergiftiging heeft opgelopen. Andere berichten spreken van vermeend drank- en drugsgebruik door de oppositieleider, tot woede van de woordvoerder.

Voor haar is er geen twijfel: Navalny is met opzet vergiftigd, vermoedelijk via een kop thee die hij dronk voor hij aan boord stapte. Directe aanleiding voor de aanval zouden de Russische regionale verkiezingen zijn, die later dit jaar worden gehouden. Navalny was bezig om in het hele land campagnekantoren te openen en kandidaten te werven.

De machthebbers in het Kremlin zien Navalny met zijn anti-corruptiebeweging en politieke partij als iemand die hen voortdurend in de weg loopt. Het afgelopen decennium was hij een van de drijvende krachten achter grote protesten tegen de overheid. Net als andere critici van het Russische bewind wordt hij regelmatig opgepakt en vastgezet.

Vorig jaar juli werd Navalny aangehouden omdat hij had opgeroepen tot een protest in verband met de lokale verkiezingen in Moskou. In de gevangenis kreeg hij gezondheidsklachten. Volgens de oppositieleider waren die het gevolg van vergiftiging, maar het ziekenhuis sprak van een allergische reactie. In 2017 liep hij letsel op aan zijn oog toen er een ontsmettingsmiddel in zijn gezicht werd gegooid.

Navalny verwierf in Rusland bekendheid door zijn pijlen te richten op corruptie bij bedrijven en de Russische overheid. Video's over omkooppraktijken zijn op YouTube miljoenen keren bekeken. Zijn nadrukkelijke aanwezigheid op sociale media is een van de redenen voor zijn populariteit onder jongeren.

De oppositieleider bestempelde de partij van Poetin, Verenigd Rusland, als een "partij van boeven en dieven". De grondwetsaanpassing van deze zomer, waardoor Poetin langer aan de macht kan blijven, werd door Navalny gezien als een coup en schending van de grondwet.

Geen presidentsverkiezingen

Navalny werd in 2012 gekozen als leider van de oppositie. Hij kreeg de voorkeur boven een andere Kremlin-criticus, oud-wereldkampioen schaken Garry Kasparov. Een jaar later deed hij mee aan de burgemeestersverkiezingen in Moskou. Hij kreeg 27 procent van de stemmen, maar moest het afleggen tegen de kandidaat van Poetins partij.

Het was zijn bedoeling om mee te doen aan de Russische presidentsverkiezingen in 2018, maar daar werd een stokje voor gestoken. Navalny werd uitgesloten van deelname omdat hij een strafblad heeft vanwege fraude.

De oppositieleider krijgt niet voor alles de handen op elkaar. Zo wordt hij vaak bestempeld als nationalist. Hij zou in het verleden uitspraken hebben gedaan die volgens critici 'gevaarlijk opruiend' zijn. Omstreden is dat hij enkele keren aanwezig is geweest bij de Russische Mars, een jaarlijkse manifestatie waar ook radicale nationalisten aan meedoen.

Verder steunde Navalny Rusland in de oorlog tegen Georgië in augustus 2008. Hij riep op tot het uitzetten van alle Georgiërs en illegale immigranten uit Rusland.

Toch wordt Navalny's niet aflatende roep om de rechtsstaat in acht te nemen en corruptie aan te pakken meer gewaardeerd door de oppositie, dan dat zijn vermeende nationalistische verleden hem in de weg staat. Navalny krijgt vooral steun van een brede groep oppositieleden die bekendstaan om hun liberale ideeën. Hij wordt dan ook niet actief gesteund door nationalistische groeperingen.