Atalanta Bergamo ontleed: de vier pijlers onder het succes van een provincieclub

Na de eliminatie van Juventus en Napoli is de Italiaanse hoop in de Champions League gevestigd op Atalanta Bergamo, dat vanavond (21.00 uur) in de kwartfinales aantreedt tegen Paris Saint-Germain.

Het zijn twee tegenpolen: een provincieclub met een relatief laag spelersbudget en weinig klinkende namen tegenover een op oliedollars draaiend sterrenensemble uit een wereldstad. Toch is het vooral Atalanta dat in dit vreemde voetbalseizoen furore maakt. Wat is het geheim van de kleine club uit Lombardije?

Wat blijkt: het succes is gebouwd op vier belangrijke pijlers.

1. De jeugdopleiding

Ten eerste is dat de jeugdopleiding in Bergamo, die wordt beschouwd als een van de beste van Italië. Scouting, individuele training en werken met specialisten zijn daarbij de hoofdbestanddelen. Het doet denken aan de werkwijze zoals Johan Cruijff die bij Ajax voor ogen had.

De band met Atalanta wordt daarbij vanaf de wieg al aangehaald. Bijna letterlijk: iedere baby die in het ziekenhuis van Bergamo wordt geboren, krijgt sinds 2010 een voetbalshirt cadeau.

Het aandeel zelf opgeleide spelers in het eerste elftal is dan ook hoog. Toen trainer Gian Piero Gasperini in 2016 bij Atalanta begon met vier nederlagen in vijf wedstrijden, gooide hij tegen Napoli het roer om en verving hij een groot deel van de basisopstelling door eigen jeugd. De daaropvolgende 1-0 zege was het begin van een ongekend succesvolle periode, die nu nog voortduurt.

2. Het scoutingsapparaat

Het scoutingsapparaat van Atalanta, binnen en buiten Italië, is eveneens een van de pijlers. Om maar een voorbeeld te noemen: een paar jaar geleden werden uit Nederland drie spelers van Heracles, FC Groningen en sc Heerenveen opgepikt. Ajax, PSV en Feyenoord stonden erbij en keken ernaar.

Vanavond kijkt heel Europa naar het trio Robin Gosens (transfersom: 700.000 euro), Hans Hateboer (340.000 euro) en Marten de Roon (1,3 miljoen euro). Hun prijskaartje is inmiddels beduidend hoger.

Een ander voorbeeld is Dejan Kulusevski. De Macedonische Zweed werd op zijn zestiende voor ruim anderhalve ton weggeplukt bij het Zweedse IF Brommapojkarna.

Kulusevski speelde slechts drie keer in de hoofdmacht van Atalanta en werd afgelopen seizoen uitgeleend aan Parma. Daar maakte hij zoveel indruk, dat Juventus 35 miljoen euro op tafel legde voor zijn diensten.

Komend seizoen speelt Kulusevski dus niet in Bergamo, maar in Turijn. Daar ligt de penningmeester van Atalanta in ieder geval niet wakker van. En de club uit Bergamo kan het zich veroorloven.

3. Slimme aankopen

Het geld dat met dergelijke lucratieve transfers wordt verdiend, wordt door Atalanta namelijk weer slim geïnvesteerd. Zo werd in 2014 voor ruim 4 miljoen euro de Argentijn Alejando Gómez (beter bekend als Papu Gómez) overgenomen van Metalist Charkov. Een weinig aansprekende naam, maar inmiddels de aanvoerder en het hart van de aanvalsmachine uit Bergamo.

"Papu is een buitengewone speler die niet alles uit zijn potentieel haalde doordat hij nooit goed trainde", zei Gasperini - berucht vanwege zijn intense trainingsmethodes - onlangs over zijn captain.

"Hij heeft daarmee veel tijd verspild, maar is nu uitgegroeid tot een van de besten van Europa."

Of neem Josip Ilicic, de Sloveense aanvaller die in 2017 voor ruim 5 miljoen euro van Fiorentina naar Atalanta verhuisde. Hij werd in Bergamo aanvankelijk 'Josip de Oma' genoemd, omdat hij als een oud omaatje rondliep en aardig was tegen iedereen. De trainingen van Gasperini brachten een mentaliteitsverandering teweeg; nu is zijn bijnaam 'De Professor'.

De Professor - die in de dubbele ontmoeting met Valencia vijf keer scoorde en daarmee in een illuster rijtje kwam met Lionel Messi en Cristiano Ronaldo - is er bij de hervatting van de Champions League helaas niet bij.

Ilicic is afwezig wegens privéproblemen; volgens Italiaanse media kampt hij met een depressie.

4. De trainer

De laatste, en zeker niet de minste pijler onder het succes is trainer Gasperini. Sinds de 62-jarige coach het roer overnam, is de club getransformeerd tot een spectaculaire doelpuntenmachine. In de Serie A eindigde Atalanta dit seizoen als derde met een voor Italiaanse begrippen ongekend aantal van 98 doelpunten; 22 meer dan kampioen Juventus.

Na een weinig opzienbarende voetbalcarrière bij kleine clubs en een wisselvallige trainersloopbaan langs onder meer Genoa, Internazionale en Palermo kwam Gasperini in 2016 bij Atalanta terecht. Aan het einde van het seizoen plaatste Atalanta zich voor het eerst in de clubgeschiedenis voor de Europa League. Dit seizoen debuteert de ploeg (met succes) in de Champions League.

En dat allemaal met aantrekkelijk voetbal, mede geïnspireerd op het Ajax van Louis van Gaal en het AC Milan van Arrigo Sacchi. Gasperini citeert daarbij graag uit 'De kunst van het oorlogvoeren', het 2.500 jaar oude standaardwerk over militaire strategie van de Chinese generaal Sun Tzu: "Verdedigen maakt je onverslaanbaar, maar als je wilt winnen, moet je aanvallen."

Die wijsheid hamert Gasperini er bij zijn spelers in tijdens zijn genadeloze trainingen. "Tijdens de training horen de spelers te lijden en te worstelen. Zo worden overwinningen geboren", stelt Gasperini. Aanvoerder Gómez liet zich ooit ontvallen dat de trainingen zo heftig zijn dat de dag van de wedstrijd vaak voelt als een dagje vrij.

De Roon: "Onder onze huidige trainer zijn we de laatste seizoenen ongelooflijk gegroeid. Dat heeft tot deze plek in de kwartfinales geleid. En we zijn natuurlijk niet voor niets op de derde plaats in de Serie A geëindigd dit seizoen."

Succes in Europa als troost?

De Europese campagne van Atalanta begon dramatisch, met drie nederlagen op rij in de groepsfase. Maar daarvoor had de trainer een Gasperiaanse wijsheid in petto: "We verliezen nooit; we winnen of we leren."

In de achtste finales werd Valencia op overtuigende wijze (4-1, 4-3) uitgeschakeld. En daarna werd het stil. Het coronavirus kreeg Europa in zijn greep. Vooral Bergamo en de regio Lombardije werden zwaar getroffen en het thuisduel met Valencia zou daarvan zelfs een van de voornaamste oorzaken zijn geweest.

Gasperini kreeg zelf ook covid-19. Hij bleek achteraf zelfs ziek op de bank te hebben gezeten tijdens de uitwedstrijd bij Valencia. "Ons sportieve hoogtepunt is samengevallen met de grootste pijn van de stad", sprak Gasperini.

Bergamo zal vanavond massaal achter de televisie zitten bij de aftrap van Atalanta-PSG in het Estádio da Luz in Lissabon. "Dat we hier staan, is een grote eer voor een kleine stad als Bergamo", aldus Gasperini, vorig jaar uitgeroepen tot ereburger van de stad. "We willen de mensen wat vreugde brengen na al het grote verdriet."