Minsk klaar voor nieuwe protestavond: 'We steunen Tichanovskaja en gaan door'

• Iris de Graaf

  redacteur Buitenland

"Ik steun haar", "deze beweging is groter dan zij" en "we staan nog steeds achter haar". Het zijn enkele reacties van Wit-Russen op videoboodschappen van Svetlana Tichanovskaja, eerder vandaag.

In haar eerste video liet ze geëmotioneerd weten dat ze Wit-Rusland heeft verlaten. "Ik weet dat velen me zullen veroordelen, velen me zullen haten" zei ze.

Dit is een deel van haar boodschap:

Later verscheen een tweede video waarin ze een tekst van een brief voorleest. Daarin roept ze Wit-Russen op om niet meer te gaan protesteren en niet tegen de politie in te gaan.

Steunbetuigingen

Dat veroordelen en haten lijkt niet het geval. Sterker: overal op sociale media circuleren steunbetuigingen aan Tichanovskaja. "We zagen direct dat het niet haar eigen woorden waren in die tweede video", zegt Gleb Pokatilo. Hij woont in Minsk en maakt zich op voor een nieuwe protestavond. "Ze is een moeder, haar man zit in de gevangenis, ze moest deze keuze maken. Ze is geen politiek leider van onze demonstraties, maar een symbool."

Gleb waarschuwt dat hij maar kort kan praten. Om 17.00 worden het internet en mobiele telefoonverkeer platgelegd; een strategie die de afgelopen dagen wordt toegepast om het demonstreren moeilijker te maken. "Daardoor weten we niet wat hier gebeurt. Officiële cijfers zeggen dat er 1 dode is gevallen. Om ons heen horen we berichten dat er wel 40 doden zijn en vele zwaargewonden. Ook zijn veel mensen vermist."

Dat merkte ook Lena (volledige naam bekend bij de redactie). Ze woont in Nederland, maar was de laatste dagen in Wit-Rusland voor familiebezoek. Gisteravond vloog ze terug uit Minsk. "Het leek allemaal zo rustig op verkiezingsdag. Tot ons internet werd geblokkeerd, de telefoonlijnen platgelegd. Op veel plekken is dat nog steeds het geval."

Lena sloot zich 's avonds aan bij de demonstranten. Het plan was om rond 22.00 uur te verzamelen op het centrale plein. "Maar toen we daar aankwamen was het plein afgezet. Niemand wist wat we dan moesten doen, we konden elkaar niet bereiken." Overal verschenen mannen met schilden, met granaten in hun handen. Traangas en rubberen kogels. "Het was vooral overduidelijk dat zij degene waren met een plan. Wij hadden niks: geen coördinatie, geen informatie. We volgden elkaar, maar waarheen precies wist niemand."

Dat herkent Dasja Slabcanka. Ze woont al jaren in Nederland en probeert dagelijks contact te houden met haar vrienden en familie in Minsk. "Wij zijn hier veel beter op de hoogte van wat er allemaal gebeurt dan de mensen daar. De enige manier waarop zij weten wat er gebeurt, is door te bellen met familie in de Europese Unie. Ik vertel ze vanuit Amsterdam waar ze het beste heen kunnen lopen, welke plekken ze beter kunnen vermijden tijdens de demonstraties. Het is absurd."

Lena en Dasja vinden het moeilijk te zien wat er allemaal gebeurt in hun land. "Wit-Russen zijn wel wat gewend, maar ik heb nooit eerder bloed gezien in de straten van mijn stad", vertelt Dasja. "Ik merk dat mensen in het begin bang waren om gearresteerd te worden, maar nu zijn mensen bang dat ze vermoord kunnen worden. Het voelt voor mensen alsof er een oorlog gaande is."

Dat was voor Lena de reden om terug te vliegen met haar Nederlandse man en dochtertje van 2,5. In tranen vertelt ze: "Ik ben zo trots op alle mensen die daar staan. Ik voel me schuldig dat ik hier ben. En het doet me pijn, ik zie hoe hard ze vechten voor hun rechten, maar het is een oneerlijk gevecht. De mensen op straat hebben geen wapens, terwijl het leger met tanks op ze inrijdt."

'Erken Loekasjenko niet'

De drie Wit-Russen zijn ze het over een ding eens: de mensen op straat hebben hulp nodig. Want, zeggen ze, president Loekasjenko gaat niet stoppen. De protesten worden elke dag heviger. "Het is voor ons cruciaal dat het westen de uitslag van de verkiezingen niet erkent. Dat Loekasjenko niet wordt erkend als president", zegt Dasja.

"Als er niet ingegrepen wordt door de internationale gemeenschap hebben de demonstraties geen zin en verandert er niets", zegt Lena. "Er zijn harde sancties nodig, die Loekasjenko zwaar zullen treffen. Maar ik ben bang dat dat pas gaat gebeuren als er de komende dagen veel bloed vloeit in de straten."

Gleb is vastberaden, maar ook bang om weer de straat op te gaan. "Misschien raak ik gewond, misschien moet ik de gevangenis in, of erger. Maar als dat gebeurt, ben ik ook trots. Ik ben er klaar mee om bang te zijn. Ik wil dat mijn stem gehoord wordt."

Hij vervolgt: "Gisteren werd de vriend van mijn beste vriendin opgepakt. Ik vroeg haar of ze verdrietig was, of hij niet beter thuis had kunnen blijven? 'Ben je gek?', zei ze. 'Ik ben trots op hem. We vechten met z'n allen voor onze toekomst'."