De Tour van 1989: hoe Donald Trump een handje hielp met de zege van LeMond

• Arthur Huizinga

Zeggen dat de Tour de France van 1989 historisch was, is een understatement. Met de verhalen uit die editie zouden drie bioscoopfilms gemaakt kunnen worden.

Maar uiteindelijk waren het allemaal voetnoten in de schaduw van het duel tussen Laurent Fignon en Greg LeMond. Een duel dat in de straten van Parijs beslist zou worden met het kleinste verschil uit de geschiedenis van de Tour: acht seconden.

Zondag van 15.00 tot 17.50 uur gaan we op NPO1 en NOS.nl terug naar de Tour van 1989.

Greg LeMond was een grote naam in het peloton. Een wereldtitel en drie podiumplaatsen in de Tour de France spraken boekdelen. In 1986 was hij de eerste Amerikaan die het geel naar Parijs bracht. Maar dan slaat het noodlot toe.

Tijdens een jachtpartijtje in Californië zag zijn zwager LeMond aan voor een kalkoen en joeg een salvo hagel in het lijf van de wielrenner. LeMond ontsnapte aan de dood, maar met 35 hagelkorrels in zijn lijf was hij niet meer de wielrenner van weleer.

Begin 1989 zat niemand meer te springen om de Amerikaan. Alleen ADR, de ploeg van de Belgische autoverhuurder François Lambert, durfde het aan om LeMond in te lijven.

Lambert leefde op grote voet, maar zijn zakken bleken niet zo diep als hij wilde doen geloven. Aan de vooravond van Luik-Bastenaken-Luik kwam het tot een uitbarsting. LeMond weigerde te fietsen, zolang Lambert niet over de brug kwam met zijn salaris. Sterker, hij pakte zijn spullen en nam het vliegtuig terug naar huis.

Het zou een van de beste beslissingen uit zijn leven blijken.

Tour de Trump

Het toeval wilde namelijk dat in mei een nieuwe, ambitieuze rittenkoers aan de Amerikaanse oostkust werd georganiseerd. Met prijzengeld van in totaal 250.000 dollar na de Tour de hoogste bonus in het internationale wielrennen, werden topploegen als het Nederlandse Panasonic en PDM naar de VS gelokt.

De geldschieter was een zakenman uit New York, die niet vies was van een beetje publiciteit. Toch aarzelde hij aanvankelijk: "Tour de Trump? No way, I will get killed in the media for using that name."

Twintig seconden later was Donald Trump om.

Niemand, ook Trump zelf niet, kon destijds vermoeden dat hij jaren later het machtigste ambt ter wereld zou bekleden. Zoals weinigen begrepen dat de wielerwereld na de Tour de Trump nooit meer hetzelfde zou zijn.

In de slottijdrit werd LeMond op grote achterstand gereden door mindere goden als Ron Kiefel, Sean Yates en de uiteindelijke eindwinnaar Dag Otto Lauritzen. Allen reden zij voor het eerst met een triatlonstuur.

"Tijdens die Tour de Trump kregen we bezoek in het hotel van ene Boone Lennon, die een soort opzetstuurtjes op de markt bracht", vertelt Johan Lammerts, die dat jaar bij ADR de vaste kamergenoot was van de Amerikaan. "Greg wilde het wel proberen, liet zo'n beugel op zijn fiets monteren en reed een rondje op de parkeerplaats. Hij kreeg er een paar mee en is daar later thuis in Kortrijk mee gaan oefenen."

Henk Lubberding won een rit in de Tour de Trump en eindigde als tweede in het eindklassement. De slottijdrit reed hij op zijn normale wegfiets, want ploegleider Post vond het te duur om tijdritfietsen voor al zijn renners te verschepen. Ook hem was het effect van het triatlonstuur opgevallen en hij probeerde het later uit.

"Ik zag er niets in", erkent Lubberding. "Sinds de Raleigh-tijd was ik altijd proefkonijn, als er iets nieuws getest moest worden. Dus ook dat stuurtje. Wij hadden destijds Jan Legrand als mechanieker, een echte uitvinder. Samen met Legrand heb ik nog gezorgd dat die opzetbeugel verstelbaar werd, want voor mij was de greep veel te ver om nog kracht te kunnen zetten."

Topsportfysioloog Jos Geijsel twijfelde niet. Als begeleider van triatleet Axel Koenders, die in 1986 het wereldrecord op de triatlon verbrak met een opzetstuur, wist hij al dat zo'n stuur 3 tot 5 seconden tijdswinst per kilometer kon opleveren. "Over het triatlonstuur heb ik echter nooit met Post of PDM gesproken. Je moet weten dat het destijds nog volop in ontwikkeling was, ook in de triatlon. En dan houd je het liever even onder de pet."

Dat deed LeMond ook. Of kon hij niet beter?

Dramatische Giro

In juni reed LeMond de Giro d'Italia. Het was een kwelling voor de Amerikaan. Op elke berg werd hij er afgereden en binnen de ploeg werd openlijk getwijfeld of hij het nog wel kon.

Op de slotdag van de Giro waren er toch tekenen van herstel. LeMond - zonder triatlonstuur - eindigde als tweede, maar in het algemeen klassement speelt hij geen rol.

Het roze was voor Laurent Fignon. De Parijzenaar voelde zich nog sterker dan in 1983 en 1984, toen hij de Tour de France naar zijn hand zette. LeMond, zijn oude ploegmaat die hij bij zijn laatste Tourzege op bijna twaalf minuten reed, een bedreiging? Laat me niet lachen.

De list van De Cauwer

De Tour van 1989 begon met een proloog in Luxemburg, die gewonnen werd door Erik Breukink. LeMond, op een normale tijdritfiets met ossenkopstuur, eindigde op zes seconden van de Nederlander. Zijn geheim hield hij nog even voor zich.

Pas in de vijfde etappe, een monstertijdrit van 73 kilometer van Dinard naar Rennes wilde LeMond zijn kaarten op tafel leggen. Maar eerst moest de wedstrijdleiding nog toestemming verlenen. De regels waren niet duidelijk over een opzetstuur, maar ploegleider José De Cauwer was er niet gerust op.

In Langs de Lijn En Omstreken vertelde Jose De Cauwer uitgebreid over de historische Tour de France van 1989.

"De avond voor de tijdrit ben ik met het stuur naar de commissarissen gegaan en heb een smoesje opgehangen dat Greg last had van zijn rug", vertelt de Vlaamse oud-coureur, ploegleider en sinds jaar en dag commentator bij wielerwedstrijden. "De man die moest beslissen, een starre Zwitser genaamd Nicolas Ledent, was echter niet aanwezig. Dus ben ik de volgende ochtend heel vroeg op zijn hoteldeur gaan bonken. 'Wat kom je doen?', stamelde hij. En zonder te kijken gaf hij zijn akkoord, zolang ik maar zou verdwijnen."

Die avond zitten De Cauwer en Lammerts aan tafel met de gele trui. Met een gemiddelde van 44,603 kilometer per uur had LeMond die dag de concurrentie verpulverd. Het triatlonstuur had zijn waarde bewezen.

Maar bergop moest LeMond deze Tour zijn meerdere erkennen in Fignon. In de voorlaatste rit breidde Fignon zijn voorsprong op LeMond uit tot 50 seconden, normaal gezien een comfortabele marge.

Zinderende apotheose

Versailles, 23 juli 1989. De ochtend voor de slottijdrit in de Tour de France had LeMond met zijn triatlonstuur elke bocht in het parcours tot in de kleinste details geoefend. Niets liet hij aan het toeval over. "Greg zei dat hij superbenen had", weet Lammerts nog. "In die tijdrit reed ik trouwens voor het eerst met zo'n triatlonstuur. Ik wilde ook weleens weten hoe dat was, voor mij stond niets meer op het spel. Ik ging er vanuit dat Fignon ook met zo'n stuur zou rijden, want ik wist zeker dat hij er ook een had."

Fignon nam het risico niet. Was het overmoed? Was het spanning? IJdelheid misschien? In de belangrijkste tijdrit van zijn leven oogde Laurent Fignon als een wielrenner uit het verleden. Niet dat hij geen kaas heeft gegeten van aerodynamica. In 1984 zat hij al in de windtunnel van Saint-Cyr om zijn tijdrithouding te verbeteren.

Op deze slotdag in Parijs spot Fignon met alle tijdritwetten. Hij komt voortdurend uit het zadel om de ontsteking aan zijn zitvlak te ontlasten. Hij trekt zijn inmiddels hopeloos ouderwetse ossenkopstuur bijna in tweeën. Hij rijdt zelfs zonder helm, waardoor zijn blonde paardenstaart vrij spel heeft.

In de laatste meters telt de wielerwereld af. "Vijf, vier, drie, twee, een. Hij heeft hem! Greg LeMond wint de Tour de France!"

Met dank aan een innovatief stuur. En een heel klein beetje aan Donald Trump.