Alle ogen zijn tijdens de EU-top gericht op 'leider van het verzet' Rutte
Alle ogen zijn tijdens de Europese top in Brussel gericht op premier Rutte. Hij is de komende dagen de leider van het verzet tegen het herstelfonds van de Europese Commissie en de man die het lot van de top in handen heeft. Het Nederlandse kabinet wil dat er geen geld naar landen gaat die weigeren om hervormingen uit te voeren. Maar het verzet van 'de zuinige landen' is niet de enige dwarsligger tijdens de speciale bijeenkomst van regeringsleiders.
Hongarije heeft problemen met de koppeling van financiële steun aan het respecteren van de regels van de rechtsstaat. Volgens de Hongaarse premier Orbán gaat elk land over de eigen staatsinrichting. Polen wil meer geld uit de verschillende EU-subsidiepotten om de economie zonder steenkolen te kunnen laten draaien. De regering in Warschau wil best klimaatvriendelijker gaan produceren, waardoor het Europese voornemen om in 2050 klimaatneutraal te zijn gehaald kan worden, maar dan moet er wel geld van de andere landen op tafel komen. En Portugal wil dat er meer financiële middelen worden uitgetrokken voor de zogenoemde cohesiefondsen (geld voor armere regio's).
Vraagtekens
Toch zijn dat problemen in de marge. Het belangrijkste probleem is de zuinige opstelling van Nederland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden. De verstandige landen, zoals premier Rutte ze noemt. Om te beginnen zet Nederland vraagtekens bij de hoogte van het bedrag. De 750 miljard euro die nodig is voor het herstelfonds is maar een berekening, zo valt in kringen rond het kabinet te horen.
Bovendien wil Nederland voorwaarden koppelen aan geld dat geleend gaat worden. "Ik heb geen zin in geld-zoekt-project-constructies", zei Rutte deze week. Landen die geld willen lenen, moeten hun economie hervormen, voordat er sprake is van een financiële bijdrage. Dus eerst de pensioenen hervormen, de sociale zekerheid op orde brengen of de belastingdiensten verbeteren, daarna kan er pas geld op tafel komen. Overigens zijn daar vervolgens ook voorwaarden aan verbonden. Het mag niet in oude staalfabrieken gepompt worden, maar moet gaan naar modernisering van de infrastructuur of groene investeringen.
Wat staat er precies op het spel tijdens deze EU-top? NOS-correspondenten leggen dit uit in deze explainer:
Nederland wil zo voor elkaar krijgen dat landen zich aan de regels houden. Het steekt Den Haag al jaren dat met name landen als Frankrijk en Italië telkens weer de dans ontspringen als ze zich niet aan de afspraken houden. Het ging in het verleden vaak om afspraken om het begrotingstekort terug te dringen. Nu gaat het om structurele hervormingen, waardoor de economie van met name de zuidelijke landen robuuster wordt, zodat ze in de toekomst een nieuwe crisis zelf kunnen opvangen.
Minder mensen mee
De top is de eerste gelegenheid dat de leiders elkaar ook weer allemaal fysiek zullen zien. Om aan de coronaregels te voldoen zijn de delegaties wel wat ingekrompen. Zo mag Nederland normaal altijd met ongeveer twaalf mensen naar de top, terwijl er nu maar zes ambtenaren met Rutte mee mogen.
Ook vergaderen de leiders op een andere plek dan gebruikelijk. Normaal zitten ze op de tweede en derde verdieping, nu gaan ze een aantal etages hoger zitten. Dat is de enige manier waarop de anderhalve meter gehandhaafd kan worden. Ook is het gebruikelijke gedrang van journalisten bij de rode loper, die allemaal van de leiders willen horen wat hun verwachtingen zijn, verleden tijd.
Er wordt wel gefilmd, maar de journalisten moeten de top op afstand volgen. In het gebouw van de Europese Raad zijn wel voorzieningen gemaakt zodat de leiders na afloop een virtuele persconferentie kunnen geven. Ze moeten dan wel zelf de knoppen bedienen. "Ik houd m'n hart vast", aldus een hoge EU-diplomaat.
De top begint vrijdagochtend rond 10.00 uur. Daarvoor hebben de zuinige landen nog een speciale bijeenkomst.