Andere Tijden Sport: 'Van Mijnals tot Memphis. Hoe Oranje kleur kreeg'

Op 19 november 2019 staan Georginio Wijnaldum en Frenkie de Jong aan de rand van het veld in de Johan Cruijff Arena. Ze vieren de openingstreffer van Wijnaldum in de kwalificatiewedstrijd tegen Estland. De wedstrijd zou eindigen in 5-0, de middenvelder van Liverpool maakt er drie.

Twee dagen eerder is Ahmad Mendes Moreira in Den Bosch van het veld gestapt. De aanvaller van Excelsior was het zat om voortdurend 'zwarte piet' naar zijn hoofd geslingerd te krijgen. Dat en meer, veel meer.

De spelers van Oranje zijn solidair met Mendes Moreira. Ze willen een statement maken, zoals ze dat eerder ook al deden. Dat statement bestaat uit twee onderarmen - een zwarte en een witte - tegen elkaar. De armen van twee steunpilaren van een Nederlands elftal, waarin maar een kleur van belang is: oranje.

Dat moment inspireerde documentairemaker Marcel Goedhart tot 'Van Mijnals tot Memphis: hoe Oranje kleur kreeg', de eerste aflevering van de zomerserie van Andere Tijden Sport.

"Ik maakte twee jaar geleden al eens een aflevering over Dries Boussatta. Daarin vertelt Boussatta, de eerste Oranje-international met een Marokkaanse achtergrond, dat hij met de kennis van nu voor Marokko zou hebben gekozen. Hij zei: 'Wat ik ook doe, hoe succesvol ik ook ben, ik zal nooit helemaal geaccepteerd worden in Nederland'."

"Dat voelde toen echt als een klap op mijn kop", vervolgt Goedhart. "Ik dacht: hoe is het mogelijk dat iemand als Boussatta, een Oranje-international en later succesvol ondernemer, zich niet geaccepteerd voelt?"

Die vertwijfeling mondde uit in een subtiele en ontroerende aflevering over de impact van spelers van Surinaamse, Molukse en Marokkaanse komaf in het Nederlands elftal. Het persoonlijke is te danken aan de keuze voor drie vertellers.

Drie persoonlijke vertellingen

Presentator Humberto Tan, tevens schrijver van het boek 'Het Surinaamse Legioen' en sinds kort voorzitter van de commissie Mijnals die ongelijkheid in het voetbal moet onderzoeken, vertelt bijvoorbeeld over hoe clubgenoot Ruud Gullit zijn jeugdheld werd.

Historicus Nadia Bouras vertelt dat haar zusje vroeger een beetje verliefd was op Ronald Koeman, dat zij op het pleintje altijd Ronald de Boer was en dat zij zich samen verwonderden over de matjes van de Marokkaanse spelers bij het WK in 1994.

En radiomaker Rocky Tuhuteru vertelt hoe Simon Tahamata hem zijn waardigheid teruggaf toen hij vanwege de Molukse treinkapingen met de nek werd aangekeken.

Die opzet is ook uit nood geboren. "Door de coronacrisis konden we moeilijk interviews doen en moesten we nadenken over een uitzending die vooral op archiefbeelden was gebaseerd", aldus Goedhart.

"We vroegen drie betrokkenen om hun persoonlijke verhaal te vertellen in de opnamestudio. Na alle videoconferenties zagen we ze daar voor het eerst in levende lijve. Alles op anderhalve meter, uiteraard."

"De film gaat over geweldige voetballers, die ons heel veel plezier hebben gebracht", vertelt Goedhart. "Maar of je nu Mijnals of Gullit heette, Tahamata of Van Bronckhorst, Boussata of Ziyech. Ze kregen allemaal te maken met racisme."

Mijnals werd uitgescholden, maar lachte het weg. Gullit groeit op als 'Nederlander tussen Nederlanders', maar leest in de krant dat Feyenoord-trainer Thijs Libregts twijfelt aan zijn mentaliteit ("het zwarte ras, weet je"). Tahamata was trots op zijn Molukse roots en inspireerde Giovanni van Bronckhorst. En waarom kreeg Ziyech lange tijd geen profcontract?

Beeldvorming

Soms berust het ook op een misverstand. Zoals bij die beroemde foto van Guus Dubbelman bij het EK in 1996. Gevoed door gedoe over ongelijke beloning van witte en zwarte spelers bij Ajax begint de selectie van Guus Hiddink onder hoogspanning aan het toernooi.

Als Dubbelmans beladen foto van zwarte en witte spelers van Oranje aan verschillende tafeltjes wordt afgedrukt, ontstaat er op ophef. De Volkskrant schrijft zelfs over 'een sekte'.

In werkelijkheid blijkt het niet te gaan om huidskleur, maar om smaak. Smaak voor roti om precies te zijn. En, wat niet goed op de foto te zien is, Richard Witschge zit ook aan tafel voor het Surinaamse eten.

"Wat ik zelf ontroerend vond, was de droom van Nadia Bouras", vervolgt Goedhart. "Zij droomde van een WK-finale waarin Abdelhak Nouri met zijn boezemvrienden Donny, Frenkie en Stevie Bergwijn de ruggengraat van Oranje vormde. "

Dat kan natuurlijk niet, beseft Bouras. Wel hoopt zij dat een nieuwe generatie Marokkaanse voetballers vol trots voor Oranje zal kiezen. Met een verrassende naam als bondscoach.

Goedhart: "Waar het om gaat, is dat die voetballers het verschil echt niet zien. Donny van de Beek bleef na de training gewoon slapen bij Nouri, dat was de gewoonste zaak van de wereld."

Tijdens de opnamen werden Goedhart en zijn ploeg niet alleen ingehaald door de coronapandemie. Sinds de dood van George Floyd en de wereldwijde reacties daarop weet hij dat ook zijn keuzes onder een vergrootglas zullen liggen.

Van Mijnals tot Memphis is geen aanklacht, maar probeert een positieve boodschap over te brengen. "Er zal wel een hoop drek over me heen komen", beseft Goedhart. "Ik hoop dat het een inspirerende aflevering is. Ik wil vaker uit mijn eigen witte wereld stappen, ik denk dat dat belangrijk is. Noem me maar een idealist, dat wil ik ook blijven."