Vaker één rechter in plaats van drie om achterstand weg te werken

Vaker één rechter in plaats van drie, meer avondzittingen en rechters die na hun pensionering doorwerken. Met die maatregelen wil de Raad voor de Rechtspraak vanaf 1 juli de achterstanden wegwerken die door de coronacrisis zijn ontstaan.

Toen de rechtbanken en gerechtshoven half maart voor twee maanden dichtgingen, lag er al een werkvoorraad van zo'n 40.000 zaken. Ongeveer driekwart van de zaken kon schriftelijk, telefonisch of met een videoverbinding wel doorgaan, maar met name in het strafrecht liep de achterstand snel op.

In strafzaken willen rechters de verdachte in de ogen kunnen kijken. Bij de rechtbanken bleven circa 14.000 zaken liggen en bij de gerechtshoven 3000.

Strafbeschikking

Vorige maand maakte het Openbaar Ministerie al bekend meer zaken met een strafbeschikking af te doen, dus zonder tussenkomst van de rechter. Het gaat dan om kleine, veel voorkomende delicten waarbij geen gevangenisstraf wordt opgelegd. Wie het er niet mee eens is, kan zijn zaak alsnog voor de rechter laten komen.

Voor de iets zwaardere delicten wil de Raad voor de Rechtspraak nu vaker één rechter inzetten in plaats van de gebruikelijke drie. Die mag dan maximaal een jaar celstraf opleggen.

In de praktijk komt de meervoudige kamer met drie rechters in 30 procent van de gevallen niet boven de één jaar cel uit, dus vooral die minder zware zaken worden voorlopig maar door één rechter behandeld. Dat moet dan een ervaren rechter zijn. Die kan altijd beslissen dat het toch beter is om de zaak aan een meervoudige kamer voor te leggen.

'Telehoren'

Waar mogelijk worden delen van strafzaken nog steeds op afstand behandeld. Het gaat dan bijvoorbeeld om regie- of pro-formazittingen, die soms maar tien minuten duren. Met dit 'telehoren' heeft de rechtspraak de afgelopen maanden de nodige ervaring opgedaan en dat scheelt een hoop gesleep met verdachten.

Om meer zaken fysiek te kunnen afhandelen, kiest de Raad voor de Rechtspraak voor ruimere openingstijden met meer avondzittingen en voor de inzet van oud-rechters. Nadat ze op hun 70ste met pensioen gaan, kunnen ze nog drie jaar doorwerken. Hiervoor is nieuwe wetgeving in de maak.

Kritisch

De Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten is blij dat er vaart wordt gemaakt met het wegwerken van de achterstanden, maar is over twee maatregelen kritisch: de strafbeschikkingen van het OM en het vaker inzetten van één rechter in plaats van drie.

"Het is niet voor niets dat we hebben besloten dat sommige zaken worden bekeken door drie rechters", zei voorzitter Jeroen Soeteman in het NOS Radio 1 Journaal. Hij wijst erop dat het vaak ernstige zaken zijn en dat drie rechters beter kunnen beoordelen of iemand daadwerkelijk schuldig is.

Compensatie

Bij strafbeschikkingen van het OM is volgens Soeteman de afgelopen jaren veel misgegaan. "Daarom is het belangrijk dat een rechter situaties beoordeelt waarin een officier van justitie meent dat iemand een strafbaar feit heeft gepleegd. Die rechtsbescherming vervalt nu en daar gaan we kritisch naar kijken."

Verder wijst Soeteman erop dat advocaten in pro-deozaken minder verdienen wanneer de zaak door één rechter wordt behandeld in plaats van drie, terwijl de hoeveelheid werk hetzelfde is. Daarvoor moeten zij gecompenseerd worden, vindt hij.