China wil omstreden veiligheidswet snel doorvoeren, ‘Hongkong staat machteloos'
De Chinese overheid is van plan een omstreden veiligheidswet voor Hongkong snel door te voeren. Mogelijk wordt er komend weekend, als het 175-koppige Staand Comité van het Volkscongres samenkomt voor een ingelaste bijeenkomst, al een klap gegeven op de wet die volgens Peking de 'nationale veiligheid' moet waarborgen. Critici vrezen het einde van een vrij Hongkong.
"Als het Hongkongse parlement hier inderdaad niet bij wordt betrokken, zet dat de deur van het Hongkongse rechtssysteem wagenwijd open", zegt Gwyneth Ho. Een jaar geleden raakte ze als journalist gewond toen onbekende mannen in witte shirts, vermoedelijk Hongkongse gangs, de aanval openden op leden van de pro-democratiebeweging. Inmiddels maakt ze zich als activist hard voor de Hongkongse vrijheden. Ze heeft zich kandidaat gesteld voor de parlementsverkiezingen van september.
Net als veel andere bezorgde Hongkongers plaatst ze grote vraagtekens bij de wet. "Hoe wordt het begrip 'nationale veiligheid' gedefinieerd? Vandaag kan het om Hongkongse onafhankelijkheid gaan, morgen om zelfbeschikkingsrecht en overmorgen weer iets anders", vertelt ze vanuit Hongkong. "Er zijn geen garanties meer. Als het Volkscongres de wet wil aanpassen, kan het dat altijd doen. Hongkong staat wat dat betreft machteloos."
Hoge mate van autonomie
Hoe anders leek het nog in 1997, toen de Union Jack in Hongkong plaatsmaakte voor de Rode Vlag met de Vijf Sterren, zoals de Chinese vlag officieel heet. "In tegenstelling tot onze andere koloniën waren we niet in de positie om Hongkong voor te bereiden op onafhankelijkheid", blikt Chris Patten terug, de laatste gouverneur van de Britse kroonkolonie. "Dat was simpelweg niet mogelijk volgens de leaseovereenkomst die we hadden met China. Maar ik denk dat we Hongkong goed hebben achtergelaten en mensenrechten goed beschermd waren."
Binnen het model van 'één land, twee systemen' zou Hongkong een hoge mate van autonomie behouden. Peking en Londen spraken af dat vrijheden tenminste de eerste vijftig jaar overeind zouden blijven. In de mini-constitutie werd universeel stemrecht genoemd als 'uiteindelijke doel'.
Dat kwam er vooralsnog niet. Ook niet na de fameuze parapluprotesten van 2014. Gedurende een periode van 79 dagen eisten veelal jonge Hongkongers te kunnen bepalen wie de stad zou leiden. Peking zette de hakken in het zand, en stelde dat Hongkong nooit grotere vrijheden heeft gekend dan onder het leiderschap van de communistische partij.
"Hongkongers kennen nu democratische rechten die onder het koloniale bewind van de Britten voor onmogelijk werden gehouden", herhaalde een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken eerder deze maand het Chinese standpunt. Patten schudt, aan de andere kant van de Zoom-verbinding, zijn hoofd. "Toen we in de jaren '60 en '70 spraken over meer democratie waren er in de Britse zakengemeenschap mensen die zeiden: Hongkongers zijn daar niet in geïnteresseerd, in politiek. Die zijn vooral geïnteresseerd in geld verdienen", zegt hij. "Complete rubbish."
De stevigste oppositie kwam van de Chinezen, gaat hij verder. "Die zeiden: je moet van Hongkong geen democratie maken. Als je dat doet, gaan Hongkongers denken dat onafhankelijkheid lonkt, zoals in Singapore of Maleisië. We hebben in aanloop naar 1997 geprobeerd het verkiezingscomité te verbreden, maar dat heeft China van tafel geveegd."
Volgens Patten is Hongkong in de "eerste tien, twaalf jaar" na de overdracht veelal met rust gelaten. "Dat veranderde toen Xi Jinping aan de macht kwam. Sindsdien zijn de duimschroeven aangedraaid, iets dat begon met pogingen tot patriottistisch educatie. Al lijkt dat tot nu toe vooral beperkt tot het gebruik van pepperspray."
'Gaten die gedicht moeten worden'
De veiligheidswet is het nieuwste middel van Peking om een einde te maken aan langdurige perioden van onrust in de stad. Een eerdere poging van de Hongkongse chief executive, in 2003, liep op niets uit. Dat er juist nu veel haast wordt gemaakt met de wet heeft alles te maken met de naderende parlementsverkiezingen van september.
De wet zou de centrale overheid in Peking meer handvatten geven om onwelgevallige kandidaten te diskwalificeren, zo vrezen activisten. Dat het Staand Comité komend weekend voor het eerst in meer dan twee decennia bijeenkomt buiten de reguliere, tweemaandelijkse sessies, voedt de angst dat de wet in sneltreinvaart wordt doorgevoerd.
De veiligheidswet maakt het mogelijk om mensen die in Hongkong over de schreef zijn gegaan over te leveren aan de grillen van het Chinese rechtssysteem, zo bleek afgelopen weekend. Waar Peking de grens legt, is onduidelijk: de interpretatie van de wet ligt uiteindelijk bij de centrale overheid.
"We hebben op dit moment geen wetten waarmee we ondermijning van de staat en afscheiding kunnen aanpakken", verdedigt Regina Ip, een prominent pro-Pekingpolitica in de stad. "Dat zijn gaten die gedicht moeten worden." Ze is van mening dat er voor het gros van de Hongkongers weinig verandert. "Slechts een hele kleine groep zal hierdoor geraakt worden."
Gevaarlijk
"Ik voel me niet langer veilig in de stad waar ik ben opgegroeid", zegt activist Ho over de toekomst van haar stad. Ook voor haar wordt het leven gevaarlijker. Onzeker is of Peking haar zal toelaten tot de definitieve lijst van parlementskandidaten, of overgaat tot diskwalificatie. Het weerhoudt haar er niet van door te gaan met haar missie, om te vechten voor een vrij en democratisch Hongkong.
"Niemand van mijn generatie gelooft dat de communistische partij bereid is die roep om vrijheid en democratie te respecteren", zegt Ho krachtig. "Vanaf het begin af aan is dit een verloren strijd geweest, maar we laten niet langer over ons heen lopen. Het is onmogelijk voor China om de harten van de Hongkongers ooit nog te heroveren."
