Alle EU-landen voeren ander coronabeleid, wie neemt het voortouw?
Het doel is hetzelfde: het aanpakken van de verspreiding van het coronavirus. Maar de manier waarop dat in verschillende EU-landen gebeurt, verschilt hemelsbreed.
De Europese leiders overleggen elke week via een videoverbinding over de maatregelen die ze genomen hebben om de coronacrisis te bestrijden. Elke dag laat de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen weten dat Brussel alles coördineert. Maar ondertussen gaan de lidstaten hun eigen gang en nemen ze zelfstandig maatregelen.
Elk land heeft z'n eigen woorden en eigen ijkpunten. De Franse president Macron zegt dat we in oorlog zijn, net als de Spaanse premier Sánchez, die het een gezondheidsoorlog noemt. De Italianen leggen de nadruk op de gemeenschapszin. En volgens de Duitse bondskanselier Merkel is dit de ergste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog.
Brusselse diplomaten vertellen aan iedereen die het horen wil dat de maatregelen die genomen worden op elkaar lijken. Dat er helemaal niet zoveel verschil is tussen de lidstaten. Voor een deel klopt dat. Neem bijvoorbeeld de scholen. In alle EU-lidstaten wordt, vaak tot aan de zomer, op de universiteiten online college gegeven. Ook zijn de meeste basisscholen gesloten, waarbij kinderen van wie de ouders in de zorg werken worden opgevangen.
Uitzondering is vooralsnog Zweden. Volgens het Zweedse ministerie heeft het sluiten van scholen geen zin. Bovendien vreest het kabinet dat het erg lastig wordt om kinderopvang te verzorgen voor ouders die in de zorg werken. De Zweden houden wel een slag om de arm, want gemeenten en schoolbesturen hebben de bevoegdheid gekregen om, als ze het noodzakelijk vinden, zelfstandig de basisscholen te sluiten.
Wie neemt het voortouw?
Landen letten over het algemeen op elkaar bij het nemen van maatregelen. Buurlanden proberen het op elkaar af te stemmen. Zo zit er vaak weinig verschil tussen besluitvorming in Zweden en Finland. Aanvankelijk was dat ook deze keer het geval, maar halverwege de afgelopen week werden de Finnen strenger.
De Visegrad-landen (Polen, Tsjechië, Slowakije en Hongarije) proberen ook samen op te trekken. Maar bijvoorbeeld Polen gaat ver in het controleren van inwoners. Besmette patiënten moeten zich via een app melden en als de autoriteiten lang niets hebben gehoord komt de politie langs.
Ook binnen de Benelux is de samenwerking niet optimaal. Zo heeft België de grenzen met Nederland gesloten en geldt in Luxemburg de noodtoestand.
Welk land kiest voor een lockdown?
De Hongaarse regering geeft cijfers over het totaal aantal besmette patiënten, maar zegt niet in welke regio of stad de mensen wonen. Hongarije was een van de eerste landen die de grenzen op slot deden. De restaurants en cafés gaan om drie uur 's middags dicht, de sportscholen, bioscopen, theaters en bibliotheken zijn gesloten, maar veel winkels mogen openblijven. Tot ongenoegen van de burgemeester van Boedapest, die liever lege winkelstraten heeft om verdere verspreiding van het virus te voorkomen.
In Duitsland is het onmogelijk om een hotel te boeken. In buurland Tsjechië kan dat weer wel, maar alleen als je gestrand bent. En in bijna alle landen zijn de restaurants en cafés gesloten.
Interne markt problematisch
Het echte probleem voor de EU zit hem niet in de vraag of kappers open mogen blijven met maximaal één klant in de zaak of dicht moeten. De grote verschillen van mening en de angst zitten bij de regels voor de interne markt. De handel is het bindmiddel van de Europese Unie.
Tijdens deze crisis moeten in ieder geval de noodzakelijke (medische) transporten ongehinderd door Europa kunnen rijden. De regeringsleiders besloten daarom de buitengrenzen te sluiten in de hoop de binnengrenzen open te kunnen houden. Maar premier Rutte besefte na afloop van de video-top met de andere leiders dat het vertrouwen niet meteen zou worden hersteld.
Dat hebben we deze week gezien: bij de grens tussen Polen en Duitsland stonden auto's soms meer dan twintig uur in een kilometerslange rij. Elke auto of vrachtwagen die Polen in wil, moet worden gecheckt op het coronavirus. Tot woede van diplomaten in Brussel.
Maar de Polen zijn niet de enigen. Ook aan de grens in Portugal, Estland, Spanje, Slowakije, Noorwegen, België, Litouwen, Hongarije, Denemarken, Tsjechië, Oostenrijk en Duitsland wordt gecontroleerd.
Dinsdag is er weer een video-top van de regeringsleiders. De echte top in Brussel, die eind deze maand gepland stond, is geschrapt.