Coronastress op de beurs, 'iedereen wil door zelfde deurtje naar buiten'

• 

  André Meinema

  Verslaggever economie

Het coronavirus wordt een beurskrachvirus. Het dringt steeds verder binnen in Europa en laat diepe sporen na op de aandelenbeurzen. Dat het virus de wereldeconomie dreigt te verlammen, jaagt beleggers weg van de aandelenmarkten.

In de laatste paar handelsdagen zijn de grote aandelenindexen in de wereld tot 10 procent gedaald. Het is een soort krach, een daling van de beurs met 10 procent, maar dan in een paar stapjes. Honderden miljarden euro's en dollars aan beurswaarde zijn verdampt, op Wall Street in New York bedraagt het verlies nu al 2100 miljard dollar.

De AEX tikte nog maar een week geleden 630 punten aan, vandaag noteerde de Nederlandse beursindex even 565 punten, een verschil van meer dan 10 procent. Beleggers, groot en klein, lijken aan de kant te gaan staan en de luwte op te zoeken. Uiteraard speelt mee dat de beurzen al meer dan drie jaar een opgaande lijn kennen en dat daar een einde aan komt. Door nu je winst te nemen en eruit te stappen dalen koersen nog meer.

Een manier om inzichtelijk te maken hoe de sfeer op de beurs is, is de zogeheten volatiliteitsindex VAEX. Die meet de beweeglijkheid (volatiliteit) van de handel in AEX-aandelen, gebaseerd op de optieprijzen van een maand. Bij onrust, onzekerheid, crisis, geopolitieke spanningen, omvallende banken en recessies schiet de index omhoog. Hoe hoger de piek, hoe nerveuzer de belegger.

In rustige beurstijden ligt de VAEX tussen de 10 en 15 punten. Boven de 20 wordt het spannender en boven de 25-30 is het crisis. Hieronder zie je het verloop vanaf 2010. De piek van 2018 was overigens een soort paniekreactie, zonder dat er echt een aanleiding voor was:

De handelsvolumes op de beurs zijn overigens aan de lage kant, wat doorgaans niet wijst op paniek en het massaal van de hand doen van aandelen. Afwachten, op scherp staan en klaar staan om te vluchten lijken nu even het adagium.

'Rechte lijn omlaag'

Toch is er volgens obligatiestrateeg Hyung-Ja de Zeeuw van de Rabobank regelrecht sprake van paniek. "We zien een rechte lijn omlaag. Iedereen probeert door hetzelfde deurtje naar buiten te gaan. Het is op dit moment echt rood."

Alle partijen zijn aan het verkopen, aldus De Zeeuw: pensioenfondsen, grote partijen en ook de particuliere beleggers.

In tijden van onrust gelden staatsobligaties als een veilige haven. En die van veilige landen zoals Duitsland en Nederland zijn bijzonder in trek. De Duitse tienjaarsrente is daardoor gezakt naar -0,5 procent, de Nederlandse rente naar -0,4 procent. Beleggers betalen dus om hun geld veilig te stallen.

Ook pensioenfondsen geraakt

De dalende beurzen en de dalende rente zijn beroerd voor de dekkingsgraad van pensioenfondsen. Die daalt nu dubbel zo hard. Als de verliezen aan het eind van het jaar niet zijn bijgetrokken maakt dat korten op miljoenen pensioenen bijna onvermijdelijk. Pensioenfondsen beleggen een flink deel van de 1560 miljard euro aan pensioengeld in aandelen. De lage rente dwingt de pensioenfondsen de buffers te verhogen om de uitkeringsverplichtingen na te komen.

Vrijwel alle aandelen delen in de beursmalaise, ook die van bedrijven die eigenlijk niets te maken hebben met het virus. Het is vergelijkbaar met een cruiseschip in quarantaine: een paar besmette zieken aan boord, de rest niet, maar je zit wel in hetzelfde schuitje en kunt geen kant op. Een enkel fonds ontspringt de dans, zoals de beursgenoteerde beurshandelaar FlowTraders. Die leeft van beurshandel, van kopen of verkopen, of de markt nu omhoog of omlaag gaat.

Bedrijven of sectoren die rechtstreeks geraakt worden krijgen uiteraard flinke klappen. Luchtvaartcombinatie Air France-KLM vliegt al weken niet meer op China en ziet minder boekingen of annuleringen op andere bestemmingen, zowel bij zakelijke als bij vakantievluchten. Dat betekent minder inkomsten, maar wel doorlopende kosten. Het aandeel Air France-KLM verloor in de afgelopen week 20 procent van de waarde. De aankondiging vandaag dat KLM kosten gaat besparen om de impact van het coronavirus het hoofd te bieden, leidde wel tot een koersstijging.

Bedrijven die handelen in grondstoffen als staal en energie worden ook hard geraakt. Stagnerende productie betekent minder behoefte aan grondstoffen. Philips, dat tegenwoordig vooral zaken doet in gezondheidstechnologie en actief is in China, kwam met een winstwaarschuwing en verloor meteen 10 procent.

Ook banken hebben te lijden. ABN en ING verloren allebei 8 procent. Een inzakkende economie raakt bedrijven en consumenten; banken moeten rekening houden met afschrijvingen op leningen. Of dat op grote schaal gebeurt, hangt af van hoe groot de economische impact van het virus is, en hoe lang bedrijven daar last van hebben.