'N-woord' is geuzennaam in de VS, maar niet voor iedereen

Ron Jans is niet langer de trainer van de Amerikaanse voetbalclub FC Cincinnati. Hij legde zelf zijn functie neer, nadat hij in opspraak was geraakt omdat hij in de kleedkamer van zijn club het beladen woord 'nigger' zou hebben gebruikt. Volgens Jans zong hij mee met een rap waarin die term voorkwam, de Amerikaanse spelersvakbond ontkent dat overigens.

Het bewuste woord is omstreden in de Verenigde Staten, omdat het doet denken aan onderdrukking en discriminatie. Amerikanen spreken daarom van het 'n-woord'. Dat wordt in verband gebracht met het eeuwenlange slavernijverleden van de VS, waarin witte machthebbers de term gebruikten om hun zwarte slaven te beschrijven. "De meeste Amerikanen zijn zich wel bewust van die culturele gevoeligheid", zegt correspondent Ryan Hermelijn. "Op het n-woord rust hier echt een taboe."

Er is wat dat betreft wel een verschil tussen de woorden 'nigger' en 'nigga'. Die eerste is echt een racistische term, zegt Hermelijn. Maar in de zwarte gemeenschap is het tweede n-woord een soort geuzennaam geworden. Vooral in de hiphopwereld wordt de term vaak gebruikt. "Veel zwarte rappers hebben zich het woord toegeëigend en er zelf een positieve betekenis aan gegeven", vertelt Hermelijn.

Niet meezingen

Maar dat betekent niet dat iedereen het begrip mag gebruiken. Zo is het niet de bedoeling dat witte mensen rapteksten met het n-woord meezingen.

Dat bleek bijvoorbeeld toen de Amerikaanse (zwarte) rapper Kendrick Lamar twee jaar geleden een vrouwelijke fan bij hem op het podium riep, om met hem mee te zingen. Het (witte) meisje zong ook het n-woord mee, waarop Lamar de muziek stopzette. "Je moest één enkel woord bleepen", verklaarde hij. De fan verontschuldigde zich en begon opnieuw, maar gebruikte wederom het omstreden woord. Daarop staakte Lamar hun duo-optreden.

Bekijk hier wat er gebeurde bij het optreden van Kendrick Lamar:

In een interview met het tijdschrift Vanity Fair zei de hiphopartiest later over het voorval: "Ik ben al dertig jaar op deze aarde en er zijn zo veel dingen geweest waarvan een wit persoon zei dat ik ze niet kon doen. Dus als ik zeg dat dit mijn woord is, laat me dan dit ene woord hebben, alsjeblieft."

De zwarte gemeenschap heeft een andere betekenis gegeven aan het van oorsprong denigrerende woord, vertelt correspondent Hermelijn. "Die is heel breed, ze kunnen bijvoorbeeld ook hun vriendin zo noemen, of hun maatje."

Bitch, nicht en white trash

Hermelijn wijst op wat de Amerikaanse journalist en schrijver Ta-Nehisi Coates over het onderwerp heeft gezegd. Volgens deze zwarte bestsellerauteur, die zich vaak uitlaat over racisme en door de New York Times werd omschreven als "de belangrijkste zwarte intellectueel van zijn generatie", is het voor groepen heel normaal om onderling "op een ironische manier" denigrerende woorden te gebruiken.

"Mijn vrouw en haar vriendin noemen elkaar bitch", zegt hij in een van zijn boekbesprekingen. "Daar doe ik niet aan mee. En belangrijker: daar heb ik ook geen behoefte aan." Hetzelfde geldt voor het woord 'nicht' voor iemand die homoseksueel is, vindt Coates. Als homo's zichzelf zo noemen is dat prima, maar zelf kan hij dat niet doen, zegt hij.

En dan het vakantiehuisje van een van Coates' vrienden in New York, dat door deze (witte) vriend vaak het 'white trash-huisje' wordt genoemd. "Ik zou dat zelf nooit zo noemen. Ik denk dat veel mensen ook begrijpen waarom. Waarom zijn er dan zo veel bezwaren als zwarte mensen zo'n woord hebben?"

Haat en vernedering

Dat het voor witte mensen not done is om het n-woord te gebruiken, biedt hun volgens Coates een inkijkje in wat het betekent om zwart te zijn. "Namelijk: mensen dingen zien doen die jij niet mag doen."

Overigens is er binnen de zwarte gemeenschap verdeeldheid over het gebruik van het woord. Toen cabaretier Larry Wilmore in 2016 de toenmalige president Obama aansprak met 'my nigga' bij het Correspondents' Dinner was niet iedereen daarover te spreken. Zelf gebruikte Obama het woord het jaar daarvoor in een podcast, om aan te geven dat Amerika nog niet vrij is van racisme.

Talkshow-icoon Oprah Winfrey zei in 2011 tegen rapper Jay-Z dat ze geen fan is van hiphop vanwege het veelvuldige gebruik van de n-term. "Dat woord draagt zo veel haat en vernedering met zich mee. Ik denk daarbij aan zwarte mensen die zijn gelyncht, en dat dat dan het laatste woord is dat ze hebben gehoord."