Migranten bij Spaanse enclaves meteen terug: tevredenheid en zorgen

• Rop Zoutberg

  correspondent Spanje

Migranten die over de hekken van de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla klimmen, in het noorden van Marokko, mogen voortaan direct worden teruggestuurd naar Marokko. Dat heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatburg afgelopen week besloten. Het is volgens het hof niet nodig deze migranten te identificeren of advocaten in te schakelen. De Spaanse politiek is tevreden, maar mensenrechtenorganisaties vrezen voor grote gevolgen.

Eerder werd Spanje nog veroordeeld. Het land stuurde in zomer van 2014 twee Afrikanen terug naar Marokko. Ze zaten bij een groep migranten die probeerden over de hekken van Melilla te klimmen. Aanvankelijk werd Spanje veroordeeld voor het schenden van de rechten van het tweetal, door ze niet het recht te geven asiel aan te vragen. De eerdere uitspraak dwong Spanje tot het betalen van 5000 euro schadevergoeding aan beide migranten, afkomstig uit Mali en Ivoorkust.

Migranten zelf illegaal

Maar volgens het nieuwe vonnis brachten de twee Afrikanen zichzelf in een illegale situatie, 'doordat ze zonder toestemming over de hekken klommen die de enclave Melilla omringen'. Volgens de rechters besloot het tweetal om 'niet de bestaande legale procedures te gebruiken, die bestaan om legaal Spanje binnen te komen'. Dat de migranten werden terug gestuurd, was daarmee het gevolg van hun eigen handelen.

Zowel de Spaanse regering, rechtse partijen en politiediensten reageren positief op het vonnis van het Europese hof. "Doordat die uitspraak er ligt krijgen we voor het eerst wettelijk kader vanuit Europa. Zodat hier lokale en centrale overheden hun wetten en regels kunnen aanpassen aan de praktijk", meent Rafael Pérez, staatssecretaris voor Veiligheid.

Ook de radicaal rechtse partij Vox is tevreden. "Een land heeft het recht zijn grenzen te verdedigen. Wanneer iemand probeert die grenzen te doorbreken heeft ieder land het recht die persoon zo snel mogelijk terug te zetten", zo zegt een woordvoerder.

'Dit verandert weinig'

Mensenrechtengroepen zeggen dat het direct uitwijzen van migranten al jaren aan de gang is, zij het dat opeenvolgende Spaanse regeringen dat liever niet toegaven. "Uiteindelijk verandert er maar weinig. We wisten al dat Spanje opgepakte migranten bij de hekken weer terugzet. Alleen kan Spanje het nu doen, geruggesteund door de uitspraak van het Europese Hof", zegt Carlos Arce, docent constitutioneel recht en beleidsmedewerker bij de mensenrechtengroep APDHA.

De Europese uitspraak is volgens Arce het omgekeerde van wat migrantengroepen verwachtten. "We hadden de hoop dat we eindelijk een juridisch wapen in handen kregen waardoor we het terugzetten konden stoppen. Maar dat is dus niet gebeurd. Iedereen die daar op die grens wordt betrapt kan dus onmiddellijk terug naar Marokko. Zonder tussenkomst van advocaten, zonder identificatie, ongeacht of iemand kind, of politiek vluchteling is."

Niet alleen Ceute en Melilla

Arce vrees dat het vonnis voor andere groepen migranten gevolgen kan krijgen. "De uitspraak gaat heel concreet, over de grens tussen de Spaanse enclaves en Marokko. Maar in de toekomst kunnen regeringen dit net zo ruim interpreteren als ze willen. Dan kunnen ook migrantenboten op zee zonder pardon worden teruggestuurd. Eigenlijk net zoals nu al gebeurt tussen Libië en Italië. "

Vorig jaar kwamen 33000 migranten Spanje binnen, waarvan de meesten op bootjes vanuit het noorden van Marokko. Ruim zesduizend migranten lukte het via de enclaves Ceuta en Melilla Spanje binnen te dringen. Dat gebeurde door over de hekken te klimmen of bij bestormingen van de douaneposten.